Mitolojik anlatılar, insan bilincinin en eski aynalarıdır. Arketipsel figürler aracılığıyla hem bireysel hem de kolektif psikolojiyi anlamamızı sağlarlar. Rus halk geleneğinin önemli masallarından biri olan Vasalisa efsanesi, özellikle kadınların sezgisel bilgeliğini, karanlıkla yüzleşme süreçlerini ve psikolojik olgunlaşmalarını temsil etmesi bakımından dikkat çekici bir mitopoetik metindir.
Efsanenin merkezinde, annesinin ölmeden önce Vasalisa’ya verdiği küçük bez bebek yer alır. Bu bebek, yüzeysel okumalarda sihirli bir nesne gibi görünse de aslında kadının içsel bilgelik kapasitesinin yani sezginin sembolik bir dışavurumudur. Clarissa P. Estés’in de belirttiği gibi, masal kadın ruhunun “içsel pusulasını” temsil eder; dış dünyanın gürültüsünden bağımsız olarak doğru yönü işaret eden sessiz bir bilgedir.
Vasalisa’nın karanlık ormana girişi, her kadının yaşamında en az bir kez deneyimlediği içsel kırılma anlarının metaforik karşılığıdır. Bu orman; belirsizliği, kaygıyı, yalnızlığı ve zorlukla kazanılan farkındalığı temsil eder. Yalnızlık hissi, dış desteğin çekilmesi ve yolun griye dönmesi, Vasalisa’nın Baba Yaga’nın hüküm sürdüğü tehlikeli dünyaya yönelmesini zorunlu kılar. Bu karşılaşma, kadının kendi gölge yanıyla yüzleşmesine dair önemli bir semboldür.
Masalın dönüm noktası ise ateştir. Baba Yaga’nın Vasalisa’ya verdiği ateş, yalnızca karanlığı dağıtan bir ışık değil; aynı zamanda kadının kendi deneyimlerinden damıttığı içsel gücün, artık dışarıdan değil içeriden yükseldiğinin işaretidir. Başkaları tarafından verilen değil, hak edilerek kazanılan bir ışıktır bu.
Günümüz kadınlarının yaşadığı duygusal yükler, ilişkisel kırılmalar, değersiz hissettirilme ve sürekli güçlü kalma baskısı düşünüldüğünde, Vasalisa efsanesi sadece bir masal değil; modern kadının psikolojik dayanıklılık haritasıdır. Çünkü masalın en sessiz ama en güçlü cümlesi şudur:
Kadın iç sesini dinlediği sürece, hiçbir karanlık onun yolunu kaybettiremez.
Belki de hepimizin cebinde görünmeyen bir “bez bebek” vardır. Kimi buna sezgi der, kimi bilinçdışı rehber, kimi de ruhun hafızası. Adı ne olursa olsun, onu dinlemeyi başaran kadın kendi ateşini mutlaka yeniden yakar.
