Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında hükmolunan cezanın belirli bir denetim süresi boyunca hukuki sonuçlarını doğurmaması anlamına gelmektedir. Belirlenen denetim süresi içerisinde yine Mahkemece belirlenen yükümlülüklere uyulması ve kasıtlı yeni bir suçun işlenmemesi halinde hüküm ortadan kalkar.
Hükmün bu anlamda ortadan kalkması, davanın düşmesi anlamına gelmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) düzenlenmiş olan bu kurum, kişiyi ıslah etmeye ve görece nispi veya daha az cezayı gerektirir suçlarda kişinin adli sicilinin oluşmasını önlemeyi amaçlar.
Hukuki Dayanak ve Kapsam
· Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, temel olarak CMK maddesi 231 çerçevesinde düzenlenmiştir. Madde kapsamındaki şartların oluşması halinde uygulanabilir.
CMK Madde 231 şartları:
1. Yargılama sonunda sanığa verilen ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası,
2. Sanığın daha önce kasti bir suçtan mahkumiyetinin bulunmaması,
3. Mahkemece sanığın suç işlemeyeceği yönünde bir kanaat oluşması,
4. Suçun işlenmesiyle oluşan mağduriyetin önceki hale getirme veya tazmin suretiyle giderilmesi,
Yukarıda 4 madde halinde sayılan şartların her birinin varlığı bu kararın verilmesi için şarttır. Bu konuda pekiştirme yapmak gerekirse, yukarıda sayılan şartlardan herhangi birinin yokluğu halinde kişi hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilemez.
Sanığın hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilmesini kabul etmesi gerekir. Mahkeme, yargılama sırasında sanığın hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilmesini kabul edip etmediğini tatbik eder.
Hangi Suçlarda HAGB Uygulanamaz:
2 yıldan fazla hapis cezasını öngören suçlarda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilemez.
Ayrıca bazı suçlar bakımından, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilemeyeceği özel kanunlarla düzenlenmiştir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararının sonuçları:
· Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilmesi halinde sanık 5 yıl boyunca denetim süresine tabi tutulur.
· Denetim süresi içerisinde, yani karar tarihinden itibaren 5 yıl içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suçtan dolayı Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilemez.
· Aynı zamanda denetim süresi içerisinde bir yıldan fazla olmamak üzere tedbir hükümlerine karar verilebilir.
· Denetim süresi içerisinde, sanık kasten yeni bir suç işlemediği ve denetimli serbestlik tedbirine uygun davrandığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm “düşme” olarak açıklanır. Aksi halde, yani denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya denetimli serbestlik hükümlerine aykırı davranılması halinde, mahkeme hükmü açıklar.
Ancak mahkeme, burada bir değerlendirme yapacaktır. Bu değerlendirmede, denetimli serbestlik tedbirine aykırı tutumlar sergileyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadarlık bir kısmının infaz edilmemesine karar verebilir. Koşulların varlığı halinde, mahkeme hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar verebilir.
· Adli sicile etkisi: Uygulamada Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararının adli sicile (sabıka kaydı) kayıtlarında görünmez. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararları hakim ve savcıların ulaşabilecekleri sistemde kaydolunur.
Sonuç
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, ceza adalet sistemi içinde bireyselleştirme ve topluma yeniden kazandırma hedefi taşıyan önemli bir kurumdur. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verildikten sonra denetim süresinde yeni bir kasti suçun işlenmesi halinde hüküm yukarıda açıklanan şartlarda açıklanır. Açıklanan hüküme itiraz edilerek temyiz denetimi yapılması mümkündür.
Saygılarımla,
Av. İdil Zeynep Yağlıca
