Yaz aylarında serinleten bir tatlıdan çok daha fazlasıdır Maraş Dondurması. O, Kahramanmaraş’ın karlı dağlarından ilham alan, keçi sütüyle yoğrulan, salepin doğallığıyla kıvama kavuşan, ustasının bileğiyle karakter bulan bir mirastır. Bu nedenle dondurmadan söz etmek, sadece bir gıdayı değil; emeği, kültürü ve aidiyeti konuşmaktır.
Maraş Dondurması’nın kökeni 300 yılı aşkın bir geçmişe dayanır. Yörede "karsambaç" adı verilen karla yapılan tatlılardan evrilen bu özel dondurma, zaman içinde Kahramanmaraş’ın eşsiz doğasıyla ve zanaatkârlarının ustalığıyla bugünkü halini almıştır. Keçi sütüyle yapılan dondurma, hem lezzeti hem de yoğun kıvamı sayesinde diğer dondurmalardan ayrılır. Bu kıvamın sırrı ise yalnızca Kahramanmaraş’ın Ahir Dağı eteklerinde yetişen yabani orkide yumrularından elde edilen doğal salepte gizlidir.
ZANAATLA YOĞRULAN BİR KÜLTÜR
Maraş Dondurması bir sanattır. Bugün hâlâ geleneksel yöntemlerle üretilen dondurma, dövülerek yoğrulur. Bu zahmetli süreç, dondurmaya hem dayanıklılık hem de çiğneme hissi kazandırır. Bıçakla kesilebilen yapısı da tam bu nedenle ortaya çıkar. Dondurmacılar sadece üretici değil, aynı zamanda kültür taşıyıcısıdır. Ürünlerini yalnızca sunmakla kalmazlar, hikâyesini de anlatırlar.
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı’nda gastronomi dalında yer alan Kahramanmaraş’ın en tanınan simgelerinden biri Maraş Dondurması’dır. O, bir şenlikte çocuklara uzatılan külah, sıcak yaz günlerinde gölgede yenilen tat, kışın bile soba başında kaşıkla yenilen keyiftir. Yani Maraş Dondurması, sadece soğuk bir tatlı değil; sıcacık bir hafızadır.
Maraş Dondurması, sahip olduğu bu eşsiz özellikleriyle 2018 yılında coğrafi işaret tescilini alarak tescillenmiş ve korunmaya alınmıştır. Bu tescil, Maraş Dondurması’nın sadece bir tatlı değil, özgün yapısı, üretim yöntemi ve kültürel değeriyle Kahramanmaraş’a özgü benzersiz bir miras olduğunu resmi olarak da belgelemektedir. Böylece, Maraş Dondurması’nın geleneksel yapım süreci ve kendine has tadı, nesiller boyu korunarak yaşatılmaya devam etmektedir.
MARAŞ DONDURMASI BİR TATLIDAN FAZLASIDIR
Son zamanlarda Gaziantep’in "Gaziantep dondurması Kahramanmaraş dondurmasından daha kaliteli ve sağlıklı" açıklamaları gündeme gelerek iki şehir arasında tatlı ama ciddi bir rekabete dönüştü. Gaziantep’in gastronomi konusunda haklı bir ünü olabilir ancak hakkın ve geçmişin göz ardı edilmemesi gerekir. Maraş Dondurması, coğrafi işaret tescili almış bir üründür. Bu tescil, sadece bir isim hakkı değil; üretim biçiminden hammaddesine kadar tüm sürecin Kahramanmaraş’a özgü olduğunu resmî olarak belgeleyen bir miras kaydıdır. Maraş Dondurması, sadece bir dondurma değil, Kahramanmaraş’ın kültürel mirasının ve kimliğinin bir parçasıdır. Yıllardır bu topraklarda geleneksel yöntemlerle üretilmiş, coğrafi işaret tesciliyle koruma altına alınmış bir üründür. Maraş Dondurması, adını ve ruhunu taşıdığı Kahramanmaraş’tan asla ayrı düşünülemez. Yani dondurmanın kökü, ruhu ve hakkı Maraş’ta yatmaktadır. Bu yüzden, tatlı rekabetin yanında Maraş Dondurması’nın özgünlüğü ve ait olduğu yere olan saygı her zaman ön planda tutulmalıdır.
Dondurmanın sağlıklı olması, kullanılan süte, salebe ve katkı maddesi kullanılmamasına bağlıdır. Keçi sütü, laktoz oranı düşük ve sindirimi kolay olduğu için insan sağlığı açısından önemli bir besindir. Maraş Dondurması’nın üretiminde kullanılan keçi sütü ve doğal salep, onu birçok diğer dondurmadan daha kaliteli kılar. Katkı maddesi kullanılmayan, dövülerek yapılan ve geleneksel yöntemlere sadık kalınarak üretilen Maraş Dondurması, doğallığıyla farkını ortaya koyar.
Gastronomi alanında başarı gösteren şehirlerin kıyasıya rekabeti doğal olabilir. Ancak bu yarışta gerçek değerlerin ve köklü geçmişin unutulmaması gerekir. Maraş Dondurması, sıradan bir tatlı olmaktan çok daha fazlasıdır. O, Kahramanmaraşlıların çocukluğunda hatıraları, yetişkinliğinde övünç kaynağı, dünyada ise lezzet yolculuğunun eşsiz bir durağıdır.
Kültür, yalnızca bugünü değil, geçmişi ve emeği de kapsar. Ve bu kültür, Kahramanmaraş’ın dağlarında, sokaklarında, dondurmacılarının alın terinde şekillenen Maraş Dondurması’nın ta kendisidir.
Bugün dünyada “Maraş Dondurması” denildiğinde sadece serinletici bir tatlı değil, bir şehrin alın teri, belleği ve kültürel kimliği hatırlanıyorsa, bu tesadüf değil; nesilden nesile aktarılan bir emeğin sonucudur. Dondurmayı dondurma yapan sadece süt ve salep değil, ona ruh veren ustalardır. Bu nedenle Maraş Dondurması başka şehirlerin tezgâhlarında satılabilir ama asla başka bir yerin ruhu olamaz. Çünkü bu lezzetin kalbi hâlâ Kahramanmaraş’ta atıyor.
