Kahramanmaraş kent merkezine yalnızca 5 kilometre uzaklıkta, kuzey çevre yolunun Ahir Dağı Caddesi ile kesiştiği kavşağın birkaç yüz metre kuzeyinde yer alan Cancık Mağarası, hem tarihi geçmişiyle hem de Millî Mücadele dönemindeki rolüyle öne çıkıyor. Şehirleşmenin etkisiyle zamanla kentle iç içe geçen mağara, bugün de ziyaretçilerine köklü bir tarih ve direniş ruhu sunuyor.
RUHBANLARDAN KUVAYİ MİLLİYE'YE UZANAN TARİH
Cancık Mağarası'nın tarihi, 800'lü yıllara kadar uzanıyor. Bu dönemde Hristiyan ruhbanlar tarafından manastır olarak kullanılan mağara, dünyadan elini eteğini çekmiş din adamlarının ibadet ve inziva merkezi olmuş. Maraş tarihine dair ilk eserleri kaleme alan Besim Atalay’a göre mağara, 1517 yılına kadar ruhbanların merkezi ve kilisesi olarak kullanıldı. Ancak Cancık Mağarası’nı asıl özel kılan, Milli Mücadele yıllarında üstlendiği kritik görev oldu. 1920 yılının çetin kışında, Fransız işgaline karşı mücadele veren Kuvayi Milliye çeteleri için bu mağara adeta bir karargaha dönüştü. Elbistan Jandarma Bölük Komutanı Yüzbaşı Muhtar Efendi ve Elbistan’ın önde gelen isimlerinin çeteleriyle Cancık Mağarası’na geldiği, hatıratlarda açıkça belirtiliyor. Bertiz, Göksun, Elbistan ve Yenicekale çeteleri bu mağarada toplanarak sevk ve idare edildi. Yörük Selim Bey’in de atlı ve yaya çeteleriyle birlikte yoğun kar yağışı altında günlerce süren zorlu yolculuğun ardından buraya ulaştığı biliniyor.
TARİHİ DOKU TAHRİP EDİLMİŞ DURUMDA
Bugün Cancık Mağarası, tarihi değeri kadar taşıdığı tahribat izleriyle de gündemde. Mağara duvarlarında yer alan semboller ve işaretler, define arayıcıları ve kaçak kazı yapanlar tarafından ciddi şekilde zarar görmüş durumda. Yapının insan eliyle oyulmuş, doğal bir mağaranın sonradan genişletilerek oluşturulmuş bir mekan olduğu tahmin ediliyor. Mağara içerisinde, üç adet kemer formunda tamamlanmamış ya da sonradan tahrip edilmiş niş yer alıyor. Bu nişlerin mezar odası ya da mabed bölümleri olabileceği düşünülüyor. Güney cephede yer alan 10 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 5-6 metre genişliğindeki girişiyle dikkat çeken Cancık Mağarası'nın üst kısmı, kaba kesme taşlarla örülmüş, yaklaşık 5 metre çapında yarısı yıkılmış bir kubbeyle örtülmüş.
KAHRAMANMARAŞ’IN SESSİZ TANIĞI
Cancık Mağarası, sadece taşlardan ibaret bir yapı değil; şehrin geçmişine, inanç sistemlerine ve bağımsızlık mücadelesine ev sahipliği yapmış bir miras. Günümüzde de bu tarihi dokuyu yerinde görmek isteyen ziyaretçilere hem Kahramanmaraş’ın kültürel zenginliğini hem de halkının bağımsızlık uğruna verdiği mücadeleyi anlatmaya devam ediyor.
