Otobüsçüler ve Terminal Hizmetleri Kooperatif Başkanı Bünyamin Sökmen, akaryakıt fiyatlarının artmasıyla otobüs firmalarının zarar ettiğini zararlarını en aza indirgemek için de çalışan sayısını azalttıklarını ve otobüs seferlerinin yarı yarıya düştüğünü belirtti. Bünyamin Sökmen, “Firmaların belini büken, zor durumda bırakan sıkıntının ana sebebi akaryakıttaki dalgalanmadır. Bizler artık akaryakıt zamlarından dolayı çok ileri tarihlere bilet satamıyoruz. Firmalar ayakta kalabilmek için diğer masraflarını kısmaya çalışıyor, yazıhanelerde çalışan kâtiplerin sayısını azaltıyorlar, peronlardaki peroncuların sayısını düşürüyorlar, bu seferde bu çalışanlara zulüm oluyor. Firmalar ne yapsın, zararını kısmaya çalışıyor. Geçen hafta Kahramanmaraş Antalya seferi yapan otobüs, 4 bin 750 lira zararla dönmüş. Son 2 ayda, para kazanmayı amorti etmeyi bir kenara bırakalım sefere giden otobüsler ortalama 3 bin ile 4 bin lira zararla dönüyor, yeni gelen zamlara rağmen zarar ediyoruz. 4 ayda bir fiyat güncellemesi yapabiliyoruz ama her an her gün akaryakıta zam gelebiliyor. 1 ay öncesine kadar mazot 22-23 lira civarındaydı şimdi 30 lira. Son 2 hafta içerisinde mazota gelen zamlardan dolayı İstanbul seferi yapan otobüsün yakıt maliyeti 2 bin lira arttı. Akaryakıt zamları karşısında otobüs bileti fiyatlarına en az yüzde 20 zam yapılmalıydı ki, kar edebilelim. Çok büyük firmalar artık otobüslerini garaja çekiyor artık, çoğu firmada sefer sayısını yarı yarıya düşürdü’’ ifadelerini kullandı. BİR SEFERİN MALİYETİ 23 BİN LİRA! Başkan Bünyamin Sökmen, taşımacılık sektörünün en büyük gider kaynağının akaryakıt olduğunu ve bir otobüsün İstanbul seferi maliyetinin 23 bin lirayı bulduğunu belirtti. Başkan Sökmen, “Bizim sektörümüz tamamen dışa bağımlı olarak hareket ediyor, bu sektörün ana kaynağı ve en büyük giderimiz akaryakıttır. Bir firma da bir otobüsün arkasında 100 kişi istihdam ediyor demektir. Her araç için 2 şoför, yazıhanecisi, peroncusu, ikramcı gibi birçok iş yapan insan var. Son bir yıl içerisinde yakıt fiyatlarındaki artışlar bu sektörü bitirme noktasına getirdi. Bugün, İstanbul’a boş gidip gelen bir otobüsün maliyeti 23-24 bin lira arasında. Bu maliyeti çıkarabilmek için bu otobüsün dolu gidip dolu gelmesi gerekiyor ama en fazla giden yolcu sayısı 20 kişi, ancak özel durumlarda bayramlarda, okulların açılış kapanış dönemlerinde otobüslerimiz dolabiliyor. Bu da sene de 4 kere oluyor, 2 kez okulun açılış kapanışı, 2 kez de bayramlar. Bu 4 dönemdeki hareketlilikle sektörümüz ayakta kalmaya çalışıyor. Bir otobüsün İstanbul seferi yaptığını varsayalım, 650 litre mazot yakar gidiş geliş, 650x30 = 19 bin 500 lira, 2 tane şoför 550 liradan bin 100 lira yevmiye, 450 lira muavinin yevmiyesi, toplam bin 550 lira personel maliyeti. Bin lira da, otoban ile köprü geçiş ücretleri. Genel toplam maliyet şuan 23 bin liraya yakın bir rakam. Otobüs mümkün değil dolu gitmiyor, son 3 ayda bırakın maliyeti kurtarıp kendimiz amorti etmeyi zarar ederek sefer yapıyor firmalar. Şehirlerarası taşımacılık sektörü inanılmaz bir şekilde can çekişiyor. Bundan 10 sene önce her seferde otobüs firmalarının ortalama kazancı 8-10 bin lira civarındaydı’’ dedi. DEVLET DESTEĞİ OLMALI Devletin taşımacılık sektörüne destek sağlaması gerektiğini Bünyamin Sökmen, “Taşımacılık sektöründe, özellikle şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan firmalara bir şekilde bazı muafiyetlerin getirilmesi lazım, mesela akaryakıt KDV’sini almayabilir, akaryakıt masrafının bir kısmının süspansiyon edilmesi lazım. Kendi memleketimiz için konuşalım 4 tane yerel firma var bu şehirde bu 4 firma yarın bir gün kontak kapatırsa bu şehrin insanları nasıl seyahat edecek. Bu benim naçizane görüşüm, bu durum yakındır, bu zamlar devam ederse kontak kapatmalar olur. Bizler otobüs biletlerine istediğimiz zammı yapsak bile, müşteri yok istediğimiz kadar zam yapalım, bilet fiyatları pahalı olduğu için seyahat eden kimse yok. Artık zaruri bir durum olursa insanlar seyahat ediyor. Keyfi olarak 2 kişinin İstanbul’a gidiş geliş maliyeti 2 bin 200 lira, 300 lira da yolda harcasa 2 bin 500 lira, asgari ücretin yarısından fazla, insanlar nasıl keyfi seyahat yapsın. Bu sektör acil bir şekilde bazı muafiyetlerin getirilmesi lazım, KDV indirimi olabilir, yol geçiş ücretleri olabilir. Taşımacılık sektörü rahatlarsa, bilet fiyatlarına yansıyacak ve insanlar daha çok seyahat edecek. Sadece şehirlerarası taşımacılık için değil, diğer karayolu taşımacılığı içinde geçerli tüm taşımacılık sektörüyle ilgili bir destek olmalı. Önceden 6-7 bin lira yakıt maliyetiyle giden tır şimdi 20 bin lira yakıt maliyetiyle gidiyor, onlarda zor durumda. Onlar bize göre bir nebze olsun avantajlı, yük taşımacılığı yapanlar istenilen parada anlaşamazsa gitmiyor ama biz gitmek zorundayız. Mesela tır şoförü tırı dolduramıyor, gitmiyor. Otobüs firmaları biletini satıyor, yükümlülük alıyor, yolcuya taahhüt veriyor. Otobüs 10 kişi de olsa 40 kişi de olsa bilette yazan tarihte ve saatte hareket etmek zorunda oluyor. Hareket etmediğin zamanda ise yasal olarak haksız durumda oluyorsunuz. Biletlerle alakalı yaşanan sıkıntılarda ceza rakamları 3 bin 500 liradan başlıyor, Ulaştırma Bakanlığı firmaya sistemden cezayı yazıyor’’ şeklinde konuştu. OTOBÜS FİYATLARI EL YAKIYOR Başkan Bünyamin Sökmen, yeni otobüs fiyatlarının çok pahalı olduğunu ve firmaların yeni otobüs almasının da zorlaştığını da kaydetti. Başkan Sökmen, “Önceden firmalar, otobüsleri 2 seneye bir yenilenirdi, garantisi bitince otobüsü satar ya da bayiye iade ederdi, firmaların şimdi öyle bir lüksü kalmadı. Geçenlerde 3 firma ortaklaşa bir 1 milyon 300 bin liraya otobüs aldılar 2013 model, masraflarıyla beraber 1 milyon 700 bin liraya geldi otobüs. Son model otobüs alma imkânı da kalmadı artık. Alabiliyorsa az önce anlattığım gibi 9 yaşında 10 yaşında ikinci el otobüs alabiliyorlar. Bu firma sahipleri dışarıda iş yapan şirket sahipleri. Sadece bu işi yapmış olsalar çoktan batmışlardı zaten. Otobüsün fiyatları da el yakıyor, sıfır otobüs 2 hafta önce 5 milyon 270 bin liraya alındı. İkinci elleri ve modeli düşük otobüsler ortalama 3 milyon lira civarında. 280 bin lira da yıllık kasko maliyeti var, sigorta maliyetiyle sıfır bir otobüsün ortalama maliyeti 6 milyon lira oluyor. Bir otobüse 6 milyon lira sermaye bağlıyorsunuz, bu araba İstanbul’a gidip geliyor, şuan için zarar ediyor 3 ay sonra ne olacak firma sahibi. Ya arabayı satacak ya da zam yapacak, zam yapsa ne olacak ki seyahat yolcu yok. Şuan okullar yeni tatil oldu ve kurban bayramı arifesi, normalde burası şuan dolup taşması lazım ama kimse yok, yolcu yok. Kahramanmaraş’ın 4 tane yerli firması var, 4 firmada İstanbul’a günde 40 tane bilet satamıyor, çünkü yolcu yok. Fiyatlar pahalı insanların alım gücü yok, insanlar hareket edemiyor, seyahat edemiyor” diye konuştu. BİR OTOBÜSÜN GÜNLÜK MALİYETİ 5 BİN LİRA Herhangi bir firmanın bir otobüsünün kontak çevirmeden, sefer yapmadan, sigorta, kasko ve bakım ücretleriyle günlük 5 bin liralık bir maliyetinin olduğunu dile getiren Sökmen, “Bugün bir otobüsün sefer yapmadan, kontak çevirmeden yıllık maliyeti, 600 bin lira. Bir lastik 6 bin lira, otobüste 6 tane lastik var ortalama kullanım ömrü 2 sene ama otobüsçüler her yıl lastiklerini yeniliyor 6 çarpı 6, 36 bin lira. Bir otobüsün yıllık koltuk sigortası 4 bin lira. Trafik sigortası 13-15 bin lira. 6 bin liradan 6 tane lastik 36 bin lira. Yıllık yağ değişim maliyeti 60 bin lira. 2015 model araçlar için en ucuz kasko 30 bin lira. Yeni arabalar için 100 bin TL’yi buluyor. Ortalama 50 bin TL kasko maliyeti oluyor. Daha kontağı açmadan 170 bin TL masraf oldu. Bakanlığın aldığı vergiler, belediyenin aldığı kira daha bunları hesaba katmadım. Bunları da hesaba katsak 300-400 bin TL para yapıyor. Daha kontağı çevirmeden, hiç sefere gitmeden ayda 45 bin TL masrafın oluyor. Günlük kontağı çevirmeden neredeyse 5 bin TL masrafın oluyor. Bu sektörü etkileyen başka unsurlarda var, bir otobüsün en ufak tamir maliyeti, işçilik maliyeti bin lira. Yedek parça vb. onları söylemiyorum bile’’ dedi. KOOPERATİF SİSTEMİ HAYAT ÖPÜCÜĞÜ OLDU Başkan Bünyamin Sökmen, yeni yapılan otogardaki kooperatif sistemine övgüler yağdırdı. Sökmen, “Kahramanmaraş şehirlerarası otobüs terminalinde, kooperatif sistemi var, Türkiye’de de bildiğim kadarıyla tek kooperatif uygulaması burada mevcut. Buradaki esnaflarda firmalarda birlik ve beraberlik hâkim, tüm firmalarda sabit bilet fiyat uygulaması var. Fiyat istikrarını korumaya başladık artık. Eskiden burada simsarlar vardı, artık yok. Diğer şehirlerin otogarlarında bir cümbüş var, burada artık yok. Sessiz sakin herkes huzur içinde, kooperatif sistemi firmalara ve yolculara hayat öpücüğü oldu. En önemlisi simsar çalıştırmıyorsun, eskiden her yazıhanenin 3 tane simsarı olurdu. 150’şer lira yevmiyesi olurdu, 3x150=450 lira günlük yevmiye bir de yemek parası vardı yemek masrafını da katarsak günlük 600 liraya yakın para demekti, şimdi yazıhaneler günlük 600 liradan kurtuldu. Eskiye kıyasla yeni otogardan ve yeni oluşturulan kooperatif sisteminden çok memnunuz ancak, bu şehir için bu otogar uygun mudur yeterli midir, hayır. Daha modern, daha büyük, daha kapsamlı olabilirdi. Birbiriyle ilintili sektörler var mesela kargosu var, emanet bölümü var, otoparkı var, bunlar dağınık değil de iç içe olsaydı daha iyi olurdu hareket alanı daha geniş olurdu. Türkiye’de Kahramanmaraş seviyesindeki illerde en ucuz terminale giriş çıkış ücreti alan terminal bizim terminalimizdir. Burada otobüslerden alınan giriş çıkış ücreti 14 lira.” BİLETLERİ YAZIHANELERDEN ALIN! İnternet üzerinden bilet satışına da değinen Başkan Sökmen, “Yolculardan ricam, biletleri yazıhanelerden alsınlar, internet üzerinden almasınlar, en büyük kaybımız bu. İnternet üzerinden aldıkları biletin yüzde 13’ü otomatikman o kurumlara gidiyor. 500 liralık bilette 65 lirası oraya gidiyor. Günlük bin tane bilet satsan 65 bin lira para kazanıyorlar, bu haksız kazanç oluyor. İnternetten bilet alma işi sektör için büyük tehlike. İllaki internetten bilet alınacaksa firmaların kendi sitelerinden bilet temin etsinler. Üstelik değiştirme hakları da olmuyor. Dün akşam 2 yolcumuz ağlıyordu. Bileti buradan Terme’ye almaları gerekirken, Terme’den Kahramanmaraş’a bilet almışlar, bilet paraları gitti. Bizim ofislerimizden almış olsalar hemen değiştirirdik, firmaları mağdur duruma düşürüyorlar. Sektörün sefasını bu internet siteleri sürüyor cefasını biz çekiyoruz. 10 tane ofis açıyor, 10 bilgisayar koyuyor. Türkiye’nin her yerinden sipariş alıyorlar. Hiçbir şey yapmadan oturduğu yerden bilet satıyorlar. Biz burada yazıhane çalıştırıyoruz, yazıhane kirası veriyoruz, 2 tane kâtibimiz var, dışarıda peron görevlimiz var. Bir yazıhanenin aylık gideri ortalama 60 bin lira’’ şeklinde konuştu. Haber: Ömer Harmankaya