Bediüzzaman İlim Kültür ve Sanat Vakfı Kahramanmaraş İl Temsilciliği Osmanlıda Tezhip Sanatı'nın önemi ile ilgili bilgilendirmelerde bulundu.
Tezhip Sanatı Arapça tezhip, altınlamak, yaldızlama, bezeme, süsleme gibi anlamlara gelir. Yazma kitapların sayfalarına, hat levhalarına, murakkalara, hatta tuğraların üst taraflarına altın tozu ve boya ile yapılan her türlü bezeme anlamına gelmektedir. Sadece altınla yapılanın dışında, toprak boyalarla yapılan bezemeler için de kullanılır. Yalnız altınla yapılan tezhibe “halkari” denir. Tezhip yapan sanatçıya “müzehhib” tezhiplenmiş yapıta da “müzehheb” adı verilir. Osmanlı arşivlerinde muhafaza edilen hüsnü hat ve tezhipli bihemta muhteşem eserler günümüze kadar gelmiştir. Beyazıt külliyesi içerisinde bayazıt vakfı müzesinde mevcut bulunan osmanlı el yazma yaldızlı Kur'anı Hakimler göz kamaştırmakta ruha akla tesir etmektedir.
SELÇUKLU ZAMANINDA ÖNEMLİ ESERLER VARDIR
Dünyada süsleme sanatları ile zirveye ulaşmış milletlerin başında Türkler gelmektedir. Türkler Orta Asya’dan başlayarak bu sanatı yüzyıllardan bu yana Anadolu ve Rumeli’de başarılı bir şekilde yaşatmışlardır. Bu incelik Allahın bahşettiği bir özelliktir. Ortaasyadan günümüze kadar gerek mimari gerekse sanatsal açıdan her zaman ince bir tasarım, imaret ve bina yapmışlardır. Ecdadı rahmetle yadediliyor. Anadolu Selçuklu ve Beylikler döneminde yapılan ilmi eserler ve Kuran-ı Kerimler, tezhip sanatının en eski ve önemli misallerindendir 13. yy’da medeniyet ve sanatlarının zirvesine çıkan Selçukluların başkentleri ve aynı zamanda önemli sanat merkezleri olan Konya’da, Selçuklu Sarayına bağlı sanatkarların imar ettiği zengin fakat o nispette sade ve olgun süslemeli şaheserler tezhibin en güzel örnekleridir. Mana itibarı ile abdestini alan tezhip ustası sadece bedeniyle değil ruhuylada sanatına bağlı işini sevmesi notasında muhteşem eserler çıktı.
Tezhipleriyle bütünlük gösteren Selçuklu tezhip sanatının ardından gelen Beylikler Devri tezhip sanatında yeşil, lacivert, altın güve tezhip zemini yazılarda beyaz renk belirleyici özelliklerdendir. Anadolu Artuklu tezhibinde Memluk ve Selçuklu karışımı çizgiler görülür. Ana temada aynı merkezden beslenirler. Islam medeniyeti menbaından akan arklardan içerler. Feyiz pınarlarından alır. Osmanlıların saray çevresinde geliştirdikleri görkemli sanatlarının benliğine özgü motifleri, kitap süslemeciliğinde de görülür. Başlangıçta sarayın himayesinde çalışan müzehhipler zümresinin kökenlerine ve fethedilen ülkelerin sanat alanında imar ettikleri etkilere bağlı olarak, belirli motife sahip tezhip üslubu meydana gelmiştir. Özellikle, yuvarlak kıvrımlar çizen dallar üzerine yerleştirilmiş Rumiler ve Hatayi’ler, kimi kez tek baslarına, kimi kez kademeli olarak birlikte ele alınmıştır. Hat sanatı ile birlikte işlenmiştir. Mesela küfi hat, divani, celi sülüs vs. Umum büyük cami ve külliyelerde bu uygulamalar vardır.
'FATİH DÖNEMİNDE MÜKEMMEL ESERLER VERMİŞTİR'
Osmanlı Tezhip Sanatının bir sanat özelliğini taşıyan ilk önemli dönemi merhum Fatih Sultan Mehmed hzlerinin ilk senelerine rastlamaktadır Sultan Fatihhan namına hazırlanan çok sayıda tezhipli el yazma eserin günümüzde geldiği bu dönemin seçkin örnekleri, Süleymaniye Kütüphanesi başta olmak üzere çeşitli müze ve kütüphanelere yer almaktadır. Tedkik edilebilir. Istifade edilebilir. Asıl nüshaları ilse Arapça, Osmanlıca ve Farsçadır. 16.yüzyıldan itibaren kitap sanatının vazgeçilmez bir süslemesi olan halkar örneklerine, Osmanlı kitap sanatında bu dönemde az olmakla birlikte rastlanır. Altın yaldızla çalışılmış ve siyahla yazılmış halkar çalısmaları eserin manzum kısımlarındaki bosluklarda, metinle cetvel arasında yer alır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında kurulmuş saray nakışhanesi geleneği, Osmanlılar döneminde de devam etmiştir. Bursa, Edirne İstanbul gibi başkentlerin saraylarında kurulan nakışhaneler, özellikle Fatih dönemi 1451-1481 yılları mükemmel eserler vermişlerdi. Mana itibarı ile özverinin nakşedilmesi sayesinde eserlerin günümüze ulaşmasında islama imana ve kur'ana çok hizmet edildi. 2.Bayezıdhan devri tezhip sanatındaki bu gelişme etkili faktör, Şeyh Hamdullah Efendi gibi Üstad bir hattatın yetişmiş olmasıdır. Şeyh Hamdullah’ın yazdığı, Hasan bin Abdullah tarafından tezhiplenen Kuran-ı Kerim dönemin en güzel ve muhteşem örnekleri arasında basta gelmektedir. Bu Kuran-ı Kerimlerde zahriye sayfaları çift olup tamamen tezhiplenmiştir. Kelamullaha olan hürmetin resmedilmesi manasını taşıyan tezhip sanatı, kitapların muhafazasında da mühim bir rol oynadı. Osmanlı Tezhip Sanatının, Fatihhan hzlerinden sonraki ikinci önemli dönemi 16. yüzyılın ilk yarısına rastlar. Çeşitli motif ve üslupların görüldüğü bu dönem, klasik Türk Tezhibinin de hazırlayıcısı olmuştur. Yavuz Sultan Selim han hzlerinin Çaldıran Zaferinden (1514) sonra Tebriz’e girmesinden sonra, Herat’lı sanatçılar kendisine sığınırlar. Bir grup Tebrizli sanatçı İstanbul’a gönderilir. Bu da Osmanlı saray sanatında kısa da olsa bazı sanat etkilerinin oluşmasına neden olur. Bu etkiler kitap sanatlarına da yansır. 15. yüzyıl sonlarında Herat’da olusan son derece dekoratif olan süsleme üslubu ve bazı formların etkisiyle iplik inceliğinde kıvrımlı dallar ve aynı incelikte Rumiler kitap süslemeciliğinde kullanılır. Bu gelenek umum osmanlı padişahlarında vardır. Fethedilen yerlerdeki sanatçılar, bilimciler fencileri payitahta istanbula gönderirlerdi. Peygamber efendimiz asm ın ecnebilerin ilim öğretmesi şartı ile serberst bırakılmasıda buna güzel bir örnektir.
