Selçuklu döneminden bu yana ustaların el emeği göz nuru olarak yaptığı çeyiz sandıkları, günümüzde eski önemini yitirmek üzere. Günümüze kadar ulaşan sandıklar, özellikle yeni evelenecek olan çiftler için çeyizde kullanılmaktaydı. Son yıllarda modernleşmenin artmasıyla birlikte, vatandaşların daha çok mobilyacıların keresteden yaptıkları sandıkları kullanması, yüz yıllık kültürü kaybolma noktasına getirdi. Ustaların bin bir emekle sarf ettiği çeyiz sandıkları, artık eskisi gibi ilgi görmeyerek süs eşyası olarak kullanılıyor. Durum böyle olunca yaptıkları emeklerin artık rağbet görmediğini ve eskisi gibi satışın olmadığını ifade eden sandık ustaları, böyle giderse 10-15 yıla kadar bu kültürün yok olacağını belirttiler. Kahramanmaraş’ta sandık yapımıyla uğraşan bazı ustalarda, çeyiz sandıklarının yapımında çırak bulamadıklarını söyleyerek, yapılan sandıkların dükkânlar da alıcısını beklediklerini ifade etti. KÜLTÜRÜMÜZE GÖRE SANDIK KULLANAN KALMADI Eski dönemlere göre sandıkların daha çok kültürel amaçlı değil de süs eşyası gibi kullanıldığını belirten ve kapalı çarşıda sandık yapımıyla uğraşan İsmail Kara, “Sandık yapımı gerçekten zor bir iştir. Bu meslek sanat gerektirir” dedi. Konuşmasını sürdüren Kara, şu ifadelere yer verdi: “Bizim baba-dede mesleğimiz bu meslek ve 3 kuşaktır sürdürmekteyiz. Hem imalat hem de satışını yapıyoruz biz bu sandıkların. Sandıkların yapım kısmına gelecek olursak, öncelikle bu sandıkların yapımı ceviz ağacından ibarettir. Ceviz ağacı yumuşak bir ağaç olduğu için işlemesi daha kolay oluyor. Akabinde ki her ceviz ağacı, ceviz sandığı demek değildir, ceviz de sınıf sınıftır. Nasıl ki kullanımı, yemesi, meyvesi sınıf sınıf ise, bu ağacın kendi özü de, oymaya gelen kısmı da sınıf sınıftır. Aynı zaman da bu ağacımızın kuru olması çok önemlidir. Her ceviz ağacı sandık yapılabilir diye bir şey yoktur. Yani ağacın gevrek kısmından yapsan bile, iki kışı ya da iki yazı görmesi lazım kurutulması için. Dolayısıyla bizim meslek çok zor bir meslektir. Ağacın birleşiminde tutun, biçiminden tutunda, bir ustanın bir elinden çıkar diye bir şey yoktur. Bunun biçimcisi ayrı, çatımcısı ayrı, oymacısı ayrı, zımparacısı ayrı, boyacısı ayrı, birçok sanatkârın elinden çıkar. Akabinde bu sandık yapımı yapıldıktan sonra Kahramanmaraş’ımızda Türkiye’de her evlenen genç kızımızın çeyizinde mutlaka olmazsa olmazlardandır. Dolayısıyla örf ve âdetimiz de sandık vardı bizim. Ondan ziyade şimdiki sandıklar dekoratif olarak kullanılıyor.” “YETİŞTİRECEK ÇIRAK BULAMIYORUZ” Meslekte, sandık yapımıyla uğraşacak çırak bulamadıklarını belirten Kara, şunları kaydetti: “Artık mesleğimizin son 10-15 yılında bu işi yapacak, yetiştirecek eleman bulunduramadığımız için, biz de bu şekilde hem üretip hem de satıyoruz. Genelde en çok evlenecek olan, düğün yapacak olan kişiler alıyor. O da geleneksel olduğu için çeyizine koymak istiyor. Ya da süs eşyası olarak almak isteyen oluyor, o şekilde de alıyorlar. Fiyatları da ustanın yapmış olduğu sanata göre değişiyor, 300 liraya da var 3 bin liraya da var. Her zaman eski bizim için yenidir. Çünkü örf ve adettir. Bazen vatandaşlar, her yer çekmece olduğu için sandığa ne gerek var diyor. İki gün sonra da Kahramanmaraş’ta, tabiri caizse; ya bir sandık bile vermedi anne deyip, koşa koşa gelip sandık alan kişileri de gördük biz. Zaten bizim mesleğe çırak bulmakta zor oluyor. O yüzden eskiden kalan ustalarımız tek başına mücadele etmeye çalışıyor.” “SATIŞLAR OLMASA DA AYAKTA DURMAYA ÇALIŞIYORUZ” 40 yıla yakın sandıkçı esnafı olan bir diğer isim Fazlı Karpuzoğlu ise, sandık satışının eskisi gibi rağbet görmediğini belirterek, “sandık satışımız yok denecek kadar az, yine de ayakta durmaya çalışıyoruz” dedi. Karpuzoğlu “Ben ilkokuldan sonra bu mesleği yapmaya başladım. Yaşımda zaten 51 oldu. Yaklaşık 35-40 yıldır yapıyorum bu mesleği. O dönemden bu döneme kadar kalite biraz yükseldi ve çeşit belki on ya da yirmi kat daha çok arttı. Ama o dönemde ki satışla tabi ki şimdiki satış bir değil. Şimdilik mobilya da yapılan Medefe ve sunta sandıklarına vatandaşlar daha çok ilgi göstermeye başladı. Bizim burada ki sattığımız sandıklar, geleneksel sandıklar ama biraz daha pahalı. Vatandaşın biraz da bu fiyat konusundan dolayı gelmiyor. O yüzden satışların da etkisi oluyor. Satışlarımız olmadığı halde biz ayakta durmaya çalışıyoruz. Zaten genel itibari ile piyasa da bir durgunluk söz konusu. İlgisi olan vatandaş gelip alıyor genelde. Sadece sandık olarak ta satmıyoruz zaten. Ayrıca televizyon sehpası vesaire olarak ta alıyor vatandaşlar. Bizde elimizden geldiğince vatandaşların ihtiyacını karşılamaya çalışıyoruz. Umarım satışlarımız istediğimiz gibi olur vatandaşlar yine eski kültürünü devam ettirir tekrardan sandık alır” şeklinde konuştu. “BU İŞ SANAT İŞİDİR” sandık satışlarının eskisine nazaran daha çok azaldığını belirten Erdal Bolat, şu ifadelere yer verdi: “Ben yaklaşık 30 yıldır bu işi yapıyorum. O zamanlardan günümüze kadar artık satışlar yavaş yavaş azalıyor. Yani vatandaşın ilgisini artık çekmiyor desek yeridir. Biz 20-30 yıl önce ben mesleğe ilk başladığım yıllar da Kahramanmaraş’ta popüler bir işti aslında bu iş. Artık şimdi eskisi gibi sandık almıyor. Sandık yapımı zaten zor bir iş. Biliyorsunuz ağaçla yapılıyor ve o ağaçların kerestesini kesip birleştirmek zor bir şey. Sonucunda ise dinlendiren bir iş ama dediğim gibi bunu yapan ustalar tarafından zor bir iş. Bazı meslekler de yaparsın yorulursun ama bu meslekte de yaptığın zaman dinleniyorsun, bizim mesleğimiz böyle. Sonuçta bu bir sanat işi, bizde bu mesleği severek yaptığımız için bizi yormuyor.” “10-15 YILA KADAR MESLEK YOK OLABİLİR” Bu meslek zaten çok eskiden beri yapılan bir işi ve gelenekten geliyor. Sandıklarımız olmazsa olmazdır. Her evde kullanılır. Yani her evden ziyade düğünlerden önce çeyiz eşyalarında mutlaka kullanılır. Mesela evlenecek olan vatandaşın bir tanesi almamış ama 40 yıl sonra gelip alıyor. Yani ben o zaman almadım pişman oldum, şimdi tekrar almak istiyorum diyor. Tabi sandıkları alan vatandaşlar bizim kültürümüz bozulmadığını gösteriyor. Bu da tabi bizi biraz heyecanlandırıyor, bu sandıkları daha farklı nasıl yapabiliriz diye. Kahramanmaraş’ta az da olsa yine ilgi alaka var. Bu sandığın yapımıyla uğraşan ustalarımız günümüzde hala var. 60 yaşında ki ustamız bile var burada. Bazı vatandaşlar bu sandıkları evde dekor olarak ta kullanıyor. Sadece Osmanlıdan kalan bir gelenek değil de süs eşyası olarak da kullanan vatandaşlarımız var. Hem sandık almış olacak hem de dekor olarak kullanacak. Sandık yapan ustalarımız hala mevcut ama bu işi yapabilecek alttan yetişen eleman bulmak hakikaten zor. Yani bu işle uğraşmak isteyen eleman buralarda bulmak çok zor artık. Büyük ihtimal tahminimce bu meslek yaklaşık 15 yıla kadar yavaş yavaş bitecek gibi duruyor. Bitmekten ziyade azalacak gibi duruyor. Eskiye verilen önem yavaş yavaş kaybolabilir. Dolayısıyla temennimiz bu geleneğimizi ayakta tutacak vatandaşların daha çok geleneğe bağlı kalmaları olacaktır” dedi. Haber: Hakan Aydın