Avrasya Tarım Ekonomistleri Derneği tarafından online olarak düzenlenen ‘Her Yönüyle Maraş Biberi Paneli’nin sonuçları açıklandı. Maddeler halinde açıklanan sonuçlardan en dikkat çekici olan konu Maraş Biberi Bilim Kurulu’nun kurulması yönündeki tavsiye oldu. KSÜ Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cuma Akbay’ın moderatörlüğünü yaptığı ‘Her Yönüyle Maraş Biberi Paneli’nin merakla beklenen sonuçları günler sonra açıklandı. 20 maddeden oluşan panel sonuçlarında çarpıcı bilgilere ve önemli tavsiyelere yer verildi. ‘Her Yönüyle Maraş Biberi Paneli’nin sonuçları şu şekilde; Bölgemizde, baharatlık kırmızıbiber üretiminde ve beraberinde kalitesinde önemli sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlar, bir yandan üretimi azaltmakta, diğer yandan maliyeti yükseltmekte ve karlılığı azaltarak üreticilerin biber tarımından vazgeçmelerine yol açmaktadır. Son yıllarda baharatlık kırmızıbiber ekim alanlarında gözlenen düşme de bunun en iyi göstergelerinden biridir. Nitekim Kahramanmaraş ilinde Maraş Biberi verimliliği diğer Maraş Biberi üreticisi illerden daha fazla olmasına rağmen, son yıllarda Kahramanmaraş’taki ekim alanlarının azaldığı, Gaziantep ve Kilis illerinde artış eğiliminin olduğu görülmektedir. Dünya toplam kuru biber ithalatı yaklaşık 950 bin ton olup, ABD, Vietnam, Tayland, İspanya, Malezya ve Sri Lanka ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye yapmış olduğu yaklaşık 2 bin ton kuru biber ihracatıyla dünya toplam ihracatının sadece %0,2’sini karşılamaktadır. Hatta yapmış olduğumuz ithalat miktarı bazı yıllarda ihracat rakamının çok üzerinde bulunmaktadır. Örneğin 2017 yılında ithalatımız 9766 ton iken ihracatımız sadece 2222 ton olarak gerçekleşmiştir. Dünya kırmızıbiber ihracatı önemli miktarda arttığı halde, Türkiye’nin kuru biber ihracatı son 20 yıl içeresinde dalgalanmakla birlikte hala 1990’lı yıllardaki (3700 ton) seviyesini aşamamıştır. Türkiye ihracatının önemli kısmını son yıllarda Almanya, Suudi Arabistan, Irak, İngiltere, Suriye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve ABD’ye yapmaktadır. Ancak, en fazla kırmızıbiber ihracatı yaptığımız ülke olan Almanya’nın toplam kırmızıbiber ithalatının sadece %2’sini karşılayabilmekteyiz. Benzer durumlar diğer ülkelere yaptığımız ihracatlar içinde geçerlidir. Özellikle komşu ülkeler ve Avrupa ülkelerine yapacağımız ihracatın arttırılması için bu ülkelerin talep etmiş olduğu standartlarda ürünlerin üretilip işlenmesi gerekmektedir. Avrupa Birliği, ABD ve diğer ülkelere ürünlerimizi satmanın ilk koşulu hijyenik ve markalı üretimi gerçekleştirmektir. Aflatoksin seviyesinin AB ve ithalatçı ülkelerin talep etmiş olduğu seviyeye düşürülmesi ihraç edilmek istenen ürünümüzün reddedilme oranını azaltacak dolayısıyla ürünlerimizin ortalama ihracat fiyatlarını arttıracaktır. Yurtiçi fiyatlarının artması, pul biber üretiminin de artmasını sağlayacaktır. Hindistan baharat konusunda dünyada üretilen baharatın yarısına söz sahibidir, arkasından Çin gelmektedir. Türkiye’nin rekabet gücü ise oldukça düşüktür. Türkiye’de baharatlık kırmızıbiber üretiminin %58’inin karşılandığı Gaziantep, Kilis ve Kahramanmaraş illerinde ihracatı artıcı politikaların geliştirilip ürünlerin Avrupa standartlarına uygun nitelikte olması sağlanmalıdır. Firmaların büyük bir bölümü yurtiçi piyasaya satış yapmalarından dolayı dış pazar konusunda deneyimli değillerdir. Şirketlerin özellikle pazar bilgisi, pazar talebi, tüketici tercihleri ve ihracat konusunda uzman eleman çalıştırmaları ve eğitim almalarında yarar vardır. Kırmızıbiberin hasat-kurutma ve işlenmesi aşamalarında oluşabilecek aflatoksinle mücadele amacıyla numunelerin rutin olarak alınıp Bakanlığın yetkili laboratuvarlarına analiz amaçlı gönderilmesi ve sonuçlarının paylaşılması gerekmektedir. Kurutulan ürünlerde en önemli sorun olan aflatoksinin önlenmesi, iç tüketim ve ihracatta önemli gelişmeleri beraberinde getirecektir. Aflatoksin problemine sadece ihracat açısından ve ekonomik etki yönünden bakılmamalıdır. Olaya insan sağlığı açısından bakılmalıdır. Bu konuda gerekli hassasiyetin gösterilmesi, üreticilerin modern kurutma tesislerini kullanmalarının teşvik edilmesi ve aflatoksin analizlerinin sıklıkla yapılması gerekmektedir. Modern kurutma tesisleri gerek aflatoksinin azaltılması ve gerekse kalitenin arttırılması açısından yaygınlaştırılmalıdır. Bölge üreticilerinin büyük bir bölümü biberi hasat ettikten sonra kurutma işlemini tarlada veya işletmesinde güneş altında gerçekleştirmektedir. Bu durum alfatoksin oluşumunu hızlandırabilmektedir. Kırmızıbiberde aflatoksin probleminin önüne geçilebilmesi amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı İl ve ilçe Müdürlükleri işleyici firmaların yanısıra kırmızıbiber üreticilerini de daha sık denetlemeleri gerekmektedir. Kırmızıbiberin hasattan sonra tarlada branda üzerinde kurutulması aflatoksin problemine yol açmaktadır. Kurutmanın hasattan sonra, sapının çıkarılarak yıkandıktan sonra parçalama makinasından geçirilerek yerden belirli bir yükseklikteki filelerde yapılması veya kurutma fırınlarında kurutulması aflatoksin oluşumunu azaltacaktır. İnsan sağlığı her şeyden önemlidir. Biberde tağşişin önüne geçilmelidir. Merdiven altı üretimi engellemek için ürünlerin açıkta satışına müsaade edilmemelidir. Piyasaya standartlara uymayan, sağlıksız ve fiyatı düşük hileli ürün satarak Maraş biberinin saygınlığına zarar veren merdiven altı işletmelerle yerel kurum ve kuruluşların mücadele etmeleri ve bu mücadelelerinde onlara destek verilmesi gerekmektedir. Üreticiler ve işleyiciler ürünlerini iç pazarda hangi koşullarda ürettikleri ve işledikleri sorgulanmadan pazarlayabildiklerinden konunun ciddiyetini kavrayamamaktadırlar. Ürünlerin paketli, üzerinde analiz bilgilerin yer aldığı etiketin olmasına özen gösterilmeli, bu konuda hassasiyet göstermeyen firmalara gerekli cezai müeyyideler uygulanmalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı ile sektördeki biber fabrikalarının koordineli çalışmaları neticesinde (ton başına verilecek kurutma destekleri ile) üreticilerin biberlerini modern kurutucularda kurutmalarına imkân tanınmalı böylece aflatoksin sorunun önünü geçilmelidir. Bunun yanı sıra Tarım ve Orman Bakanlığı İl Müdürlükleri denetiminde kurulacak kurutma, işleme ve paketleme tesisleri ile ürünün Avrupa standartlarına daha uygun, ihraç edilebilir kalitede üretilmesine olanak sağlanacaktır. Maraş Biberi Tanıtım Platformu kurularak hemen hemen tüm hanelerde tüketilen Maraş Biberinin sağlığa faydalarına ilişkin bulgular sıklıkla kamuoyu paylaşılmalı, yurt içi ve yurtdışı tüketiminin artırılması hedeflenmelidir. Kahramanmaraş Ticaret Borsası e-ticaret salonu ve Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından geliştirilen Dijital Tarım Pazarı Platformu’nun (DİTAP), Maraş biberi üretim ve pazarlama sürecinde etkin rol alabilmesi için hızla gerekli girişimlerde bulunulmalıdır. Maraş Biberinin önemli problemlerinden biri de pazarlama problemidir. Bu açıdan sektör incelendiğinde en önemli problemler; tüketici istek ve taleplerinin tam olarak karşılanamaması, Maraş Biberinin yurtiçi ve yurtdışı tanıtımının yeterince yapılamaması ve en önemlisi de Maraş Biberinde markalaşmasının yetersiz olmasıdır. Maraş Biberinin tanıtımının yapılabilmesi doğrudan markalaşma ile ilgilidir. Firmaların tek başlarına pazarlama problemlerini çözmeleri mümkün değildir. Küçük ölçekli firmaların bir araya gelerek şirketleşmeleri, üretim, işleme, dağıtım ve promosyon konularında uzmanlaşarak kendi markalarını yaratmaları gerekmektedir. Şirketlerin büyük ölçekli yatırımlar yaparak ve kendi markalarıyla piyasada bulunmaları rekabet güçlerini de arttıracaktır. Kırmızıbiber firmalarının etik olmayan (fiyat düşürme, kalitesiz hammadde kullanımı, vb.) ticari uygulamalardan kaçınmaları ve özellikle verimliliği ve kaliteyi arttırıcı faaliyetlere odaklanmaları gerekmektedir. Tüketicilerin Maraş Biberi konusundaki yanlış olan önyargılarının değiştirilmesi ve Maraş Biberinin sağlık açısından faydaları konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle markalaşma yoluyla aflatoksin konusundaki tüketicilerin önyargılarının değiştirilmesi mümkündür. Tüketiciler açıkta satılan ve markasız olan ürünleri almama ve tüketmeme konusunda uyarılmalı ve eğitilmelidir. Bu amaçla belediyeler, Ticaret ve Sanayi Odası, Ticaret Borsası ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nin birlikte çalışarak Kahramanmaraş ili dışındaki iller ve yurtdışında Maraş biberi tanıtım çalışmaları yapmaları gerekmektedir. Maraş Biberi denildiğinde genel algı bu ürünün Kahramanmaraş ilinde üretildiğidir. Oysa Maraş Biberi yoğun olarak Gaziantep ve Kilis illerinde de üretilmektedir. Hatta Gaziantep ve Kilis illerindeki üreticilerin, Kahramanmaraş ilinden daha çok ekili alanda biber tarımı yaptıkları görülmektedir. Kahramanmaraş ili Coğrafi İşaretli ürünü olan Maraş Biberi’nde öncü il olmasına rağmen, üretimin diğer illere göre daha az olması il için önemli bir eksikliktir. Coğrafi işaret tescili Kahramanmaraş ilinden alınmasına rağmen coğrafi işaret tescili alan firma sayısı oldukça azdır. Bu konuda yapılacak tanıtım ve reklamlarla firmaların coğrafi işaret tescili almaya özendirilmesi gerekmektedir. Coğrafi işaret, hem firmalar için kar avantajı sağlarken hem de ürünün standartlara uygun, daha kaliteli ve daha güvenilir olduğunu belgelendiren bir sertifikadır. Coğrafi işaret tescili, bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Gaziantep ve Kilis illerinde üretilen biberler Maraş Biberi tohumu kullanılarak üretilmesine rağmen Gaziantep biberi, Kilis biberi ifadelerinin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Biber üretilen ilin adını almaktadır. Bu, diğer illerdeki satışlarda Maraş Biberinin tanıtımını engellemektedir. Tüketicilere yapılacak reklam ve tanıtımlar Maraş Biberinin Coğrafi İşaretli bir ürün olduğu anlatılmalı ve logolu ürünleri tercih etmeleri sağlanmalıdır. Maraş Biberi, ülke ve dünya genelinde en az Maraş Dondurması kadar tanınır bir ürün olmalıdır. Tüketicilerin iyi, kaliteli ve hijyenik şartlarda üretilen Maraş Biberi konusunda bilinçlendirilmesi biber üreticileri ve işleyicileri üzerinde de baskı yaratacak ve var olan sorunların daha hızlı çözülmesine ve dolayısıyla üretim, tüketim ve ihracatının artmasını teşvik edecektir. Kırmızıbiber üreticilerini bir araya getirecek bir üretici birliğinin/örgütünün kurulması üreticilerin güçlerini arttıracak ve ürünlerini daha iyi değerlendirmelerine olanak sağlayacaktır. Kahramanmaraş Ticaret Borsası tarafından faaliyete geçirilecek e-ticaret salonunun fiyat ve kalite açısından üretici ve tüketiciyi koruyan bir mekanizma olacağı düşünülmekte, bir an önce faaliyeti geçmesi için çalışmaların hızlanması önerilmektedir. E-ticaret salonun fiyat açıklamalarının Kırmızıbiberde sözleşmeli üretim modelinin gelişmesine de katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Sözleşmeli üretim üretici ve işleyici firmalar arasında işbirliğini arttıracağından, piyasa ve üretimdeki belirsizliğin azaltılması ve üretim aşamasında aflatoksin problemiyle mücadele konusunda önemli katkılar sağlayacaktır. Bölgede çiftçiler genellikle kendi ürettikleri veya firmalarda, fabrikalardan aldıkları tohumları kullanmaktadırlar. Tohum yeknesaklığının sağlanması ve özellikle de, sertifikalı tohum kullanımının artırılması gerekmektedir. Bölge çiftçisi özelikle Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından sağlanan tohumları kullanmak istemektedir. Ancak enstitünün ürettiği tohum miktarı toplam talebi karşılayacak ölçüde yeterli değildir. Bu bağlamda, Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Üniversitemizin ortak çalışmalarıyla baharatlık kırmızıbiberde makinalı hasada uygun ıslah çalışmaları yürütülmeli ve çiftçilerimizin tohumluk ihtiyacını yeterince karşılayacak ve kademeli (sertifikalı) olarak hazırlayarak sürdürebilir hale getirilmesi gerekmektedir. Tüm diğer ürünlerde olduğu gibi, baharatlık kırmızıbiberde de üretici, işletmeci ve tüketici talepleri doğrultusunda; verim ve kalitesi yüksek, hastalık ve zararlılara dayanıklı ıslah çalışmaları yapılarak yeni çeşitler geliştirmek gerekmektedir. Tohum kullanımının yoğun olduğu bölgemizde fide kullanımının yaygınlaştırılması verimliliği önemli ölçüde arttıracaktır. Bunun yanı sıra damla sulama konusunda çiftçilerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Maraş Biberi üretiminde en önemli masraf kalemini, işgücü masrafları oluşturmaktadır. Özellikle hasatta fazla işgücü gerektiren bir tarımsal faaliyet olması, bölgedeki yabancı işgücü ücretlerin yüksekliği ve yabancı işgücü temininde yaşanan zorluklar üreticilerin en önemli üretim sorunları olarak görülmektedir. Kolay hasat edilebilir çeşitlerin geliştirilmesi ve hasatta makinenin kullanılması işgücü ihtiyacı önemli oranda azaltacaktır. Bu açıdan Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ticaret ve Sanayi Odası ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nin kırmızıbiberin makinalı hasadını sağlayacak teknoloji konusunda ortak çalışmaları sağlanmalıdır. Hasat, çöp çekim ve kurutma makinalarının Türkiye’de üretilmesi ekonomik olacaktır. Bunun yanı sıra, makinalı hasada uygun çeşitlerin ıslahı konusunda Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Üniversitemizin ortak çalışmasında yarar vardır. Kırmızıbiber üretiminde çalışan mevsimlik tarım işçileri (ailelerin) yaşam standartlarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Maraş Biberi üretimine katkı sağlayacak ziraat, mühendislik ve ekonomi alanlarındaki bilimsel çalışmaların incelenmesi ve uygulanmaya konulması için gerekli finansman kaynaklarının sağlanması gerekmektedir. Kırmızıbiber konusunda gerek Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ve gerekse bölgedeki diğer üniversitelerde çok sayıda bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Tüm paydaşların bir araya gelerek bu çalışma sonuçlarının hayata geçirilmesine için gerekli çalışmaların yapılması ve üniversite-sanayi işbirliği ile uygun bir eylem planı hazırlanması gerekmektedir. Kahramanmaraş ilinin coğrafi işaretli ürünü olan Maraş Biberinin üretiminin gerçekleştiği tüm illerdeki (Kahramanmaraş, Gaziantep, Kilis, Adıyaman, Hatay) ilgili kurumların ve sektör temsilcilerinin bir araya gelerek Maraş Biberinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapması alanında uzman kişilerden oluşan Maraş Biberi bilim kurulu oluşturulması Maraş Biberinin hak ettiği yerde olmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Üreticiler, sektör temsilcileri, akademisyenler ve diğer paydaşların bir araya gelerek hazırlayacakları Maraş Biberi eylem planı ile üretimdeki fırsatlar, tehditler, güçlü ve zayıf yönler tespit edilerek Maraş Biberi sürdürülebilirliğine önemli katkı sağlanabilir. Haber: Emre Akkış