Bugüne kadar birbirinden önemli konularla ilgili kaleme aldığı yazılarla gündem oluşturan ve özellikle tarım ve bitki konusunda ciddi çalışmalara imza atan KSÜ Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Güvenç, karpuzu bir bütün olarak kaleme aldı. Ekonomik verisini, yetiştirilme tarzını ve üretim miktarını anlatan Güvenç, Türkiye’nin karpuzda kendi kendine yetebilen bir ülke olduğuna dikkat çekti. İşte Prof. Dr. İsmail Güvenç’in karpuzla ilgili değerlendirmeleri şu şekilde; “KARPUZ GLİKOZ, FRUKTOZ, BETA KAROTEN, LİF VE LİKOPEN BAKIMINDAN ZENGİNDİR” Karpuz olgun meyveleri tüketilen bir sebzedir. Karpuz glikoz, fruktoz, beta karoten, lif ve likopen bakımından zengindir. Karpuzun glikoz ve fruktoz içeriğinin yüksek olması ve fazla miktarda tüketilebilme özelliği nedeniyle insan kan şekerinde ani yükselmelere sebep olabilir. Aşılı karpuzların tatları ile ilgili değerlendirme hasat başlığı altında açıklanmıştır. Karpuz yaygın olarak tatlı (meyve) olarak tüketilmektedir. Bu durum zaman zaman karpuzun “meyve mi veya sebze mi” olduğu konusunda tartışmalara neden olmaktadır. Karpuza bitki yapısının otsu olması ve üretim şeklinin sebzelere benzemesi nedeniyle sebzeler arasında yer verilmektedir. Karpuzun meyve suyu (şurup) olarak tüketimi de söz konusudur. Ülkemiz ve birçok orta doğu ülkesinde karpuz çekirdekleri çerez olarak tüketilmektedir. Karpuz meyvesinin kabukları reçel yapımında kullanılabilir. “TÜRKİYE KARPUZDA KENDİ KENDİNE YETİYOR” Dünya karpuz üretimi 2018 verilerine göre (FAO) 104 milyon kadar olup Türkiye’nin payı yüzde 3.88’dir. Ülkemizde yaygın üretilip, tüketilen sebzelerden birisidir. Türkiye’de 2014 yılı verilerine göre 900.000-1.000.000 dekar alanda 3,8-4,2 milyon ton karpuz üretimi yapılmaktadır. 2019 yılında ise karpuz üretimimiz 3.87 milyon tondur. Ülke olarak yeterlilik durumu 2018’de yüzde 99.3 ve 2017’de yüzde 99.8’dir. Yani Türkiye kendi üretimi ile karpuz gereksinimini karşılamaktadır. 2018’de 40-50 bin ton ihracat 70-75 bin ton ithalat yapılmıştır. Verimlilik açık tozlanan çeşitlerde dekarda 4 ton kadardır. “TAM OLGUN KARPUZLARIN İÇ RENKLERİ KIRMIZIDIR” Karpuz hasat sonrası olgunlaşmaya devam etmediğinden tam tüketim olgunluğunda hasat edilmesi önemlidir. Tam olgunluğunda hasat edilmeyen karpuzların iç renkleri beyazımsı, sarımtırak veya pembe renktedir. Tam olgun karpuzların iç renkleri kırmızıdır. Hasat dönemi gecikmiş veya uzun süre depolanmış karpuzlar geçkin veya geçmiş olarak adlandırılmaktadır. Bu karpuzlarda sulanma, koflaşma, jelimsi bir hal alma ve tat bozulmaları ortaya çıkmaktadır. “MEYVE KABUĞU TIRNAKLA ÇABUKÇA SIYRILIR” Tüketim (hasat) olgunluğuna gelmiş karpuz meyvelerinin özellikleri şunlardır: Meyve kabuğunda mum tabakası matlığını kaybeder, renk parlaktır (Şekil 2.4b); meyve sapı sararır ve ileri aşamada meyve sapı kopar; meyve sapındaki küçük yaprakçıklar (sülükler) kurur. Meyve kabuğu tırnakla çabukça sıyrılır; meyveye vurulduğunda dolgun tok bir ses gelir; meyve sıkıldığında içeriden çıtırdayan bir ses oluşur; meyvenin toprakla temas ettiği kısımda açık sarı renk gelişir ve olgun meyvelerde bir hafifleme hissedilir. “AŞILI KARPUZLARIN TATLARI İLE İLGİLİ YOĞUN BİR TARTIŞMA VAR” Aşılı karpuzların tatları ile ilgili yoğun bir tartışma vardır. Bilimsel çalışmalarda araştırıcılar arasında anacın karpuzda kalite üzerine etkisinin olup olmadığı konusunda ortak bir fikir birlikteliği bulunmamaktadır. Bu farklılıklar; çevre, yetiştirme tekniği ve kullanılan farklı anaç kalem kombinasyonundan kaynaklanabilmektedir. Bilim insanların yaptıkları araştırma sonuçlarını şu şekilde özetleyebiliriz. -Meyve eti sertliği, kırmızı et rengi yoğunluğu ve SÇKM değerlerinde anaç kullanımı ile artmaktadır. -Aşılı karpuz meyveleri, daha kalın kabukludur -Meyve kuru maddesi ve meyve şeklini değişmemektedir. -C vitamini, likopen, tat ve aroma bileşikleri ise kullanılan anaca bağlı olarak artmakta ya da azalmaktadır. Genelde şeker miktarı bilimsel anlamda çok değişmese de bazı anaçlarda azalma gözlemlenmiştir. Diyabetliler için şeker miktarının az olması iyi bir özelliktir. -Bazı anaçlar üzerinde yetişen karpuzlarda kabak kokusu ve lif artması gözlemlenmiştir. Mide ve bağırsak sağlığı bozuk olanlar için aşırı life dikkat edilmesi önerilir. Haber: Emre Akkış