Son haftalarda Türkiye’nin birçok ilinde art arda yaşanan gıda zehirlenmesi vakaları dikkat çekici boyutlara ulaştı. Menşei belirsiz ürünlerin tüketimi, doğadan kontrolsüz şekilde toplanan bitkiler ve toplu organizasyonlarda hazırlanan yemekler, vakaların büyük bir kısmını oluşturuyor. Kahramanmaraş’ta da benzer risklere karşı uyarılar sıklaştırılırken, iki bakanlık tarafından toplumun her kesimine yönelik geniş kapsamlı bilgilendirme çalışmaları yürütülüyor.
BİLİNÇSİZ TÜKETİM VAKALARI ARTIRIYOR
Uzmanlara göre görünüşte zararsız gibi görünen bazı bitkiler, sinir sistemini etkileyen güçlü toksinler içeriyor ve kısa sürede görme kaybı, bilinç bulanıklığı ve solunum yetmezliği gibi ciddi tablolara yol açabiliyor. Son dönemde artan zehirlenme vakalarının önemli bir bölümünü, doğadan gelişigüzel toplanan mantar, ot ve meyvelerin tüketimi oluşturuyor.
Toplu zehirlenme olaylarında ise yurtlar, taziye yemekleri, düğünler, mevlitler gibi kalabalık organizasyonların ön plana çıktığı görülüyor. Uzun süre bekletilen yemekler, uygunsuz taşıma koşulları ve çapraz bulaşma riski bu tür vakalarda belirleyici unsurlar arasında yer alıyor.
TOPLU YEMEKLERDE KRİTİK NOKTALAR
Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı, vatandaşların toplu yemek organizasyonlarında şu hususlara özellikle dikkat etmesi gerektiğini vurguluyor:
- Pişirilen yemeklerin bekletilmeden tüketilmesi.
- Gıdaların sıcaklığının 65 derece altına düşmemesi ve 3 saatten fazla sıcak bekletilmemesi.
- Tarım ve Orman Bakanlığı İşletme Kayıt Belgesine sahip catering firmalarının tercih edilmesi.
- Çiğ ve pişmiş gıdalarda aynı ekipmanın kullanılmaması.
- Et, pilav ve salata gibi ürünlerin kapalı kaplarda taşınması; mayonezli ve sütlü ürünlerin açık ortamda servis edilmemesi.
- Ev yapımı toplu yemeklerde açıkta satılan veya kaynağı belirsiz ürünlerin kullanılmaması.
- Kullanılan suyun içilebilir nitelikte olması; kuyu veya tanker suları için analiz raporlarının bulunması.
- Artan yemeklerin ertesi gün tekrar ısıtılarak servis edilmemesi.
Bakanlıklar, bu kurallara uyulmamasının toplu zehirlenmelerde en sık görülen hata olduğunu belirtiyor.
ETİKETSİZ VE AÇIKTA SATILAN ÜRÜNLERE DİKKAT
Tarım ve Orman Bakanlığının kayıt ve onay sistemine göre, etiketinde üretim yeri, parti numarası, tavsiye edilen tüketim tarihi ve işletme kayıt numarası bulunmayan ürünlerin tüketilmemesi gerekiyor.
İnternet ve sosyal medyada “organik”, “doğal”, “ev yapımı” gibi ifadelerle satılan ürünlerin ise çoğu zaman denetim dışında kalabileceği ve sağlık açısından ciddi risk taşıyabileceği ifade ediliyor.
Açıkta satılan ürünlerde uygun saklama koşullarının sağlanamadığına dikkat çeken yetkililer, bozulmuş, rengi değişmiş veya şişmiş konservelerin kesinlikle tüketilmemesi gerektiğini belirtiyor. Şüpheli durumlarda ALO 174 Gıda Hattı ve WhatsApp İhbar Hattı aktif şekilde kullanılabiliyor.
DENETİMLER 81 İLDE SIKI ŞEKİLDE SÜRÜYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı, 5996 sayılı Kanun kapsamında 81 ilde düzenli olarak denetimler gerçekleştiriyor. Risk esaslı denetim modeliyle işletmelerin geçmiş kayıtları, faaliyet alanları ve işlenen ürün niteliği değerlendirilerek denetim sıklığı belirleniyor.
2025 yılı içerisinde Türkiye genelinde 1 milyon 103 bin 52 gıda denetimi yapılırken, mevzuata aykırılık tespit edilen işletmelere 25 bin 749 idari para cezası uygulanmış durumda. Uygulanan cezaların toplam tutarı 2 milyar 206 milyon 162 bin 590 TLolarak kaydedildi.
Ayrıca suç unsurunun bulunduğu 495 dosya Cumhuriyet Savcılıklarına iletildi.
İstanbul özelinde yürütülen 2025 yılı denetimlerinde ise bugüne kadar 192 bin 148 resmi kontrol yapılırken, 8 bin 026 işletmeye ceza, 79 dosyada savcılığa suç duyurusu gerçekleştirildi.
ERKEN BİLDİRİM SİSTEMİ ETKİN ŞEKİLDE İŞLİYOR
Sağlık Bakanlığının "Gıda Kaynaklı Zehirlenmelerde Erken Bildirim Programı", toplu zehirlenme olaylarının hızlı tespit edilmesini sağlıyor. İl sağlık müdürlükleri şüpheli durumları hızlıca kayıt altına alırken, Halk Sağlığı Laboratuvarlarında yapılan analiz sonuçları kurumlarla paylaşılıyor.
Aynı şekilde Tarım ve Orman Bakanlığı da gıda kaynaklı salgın ihbarlarında aynı gün içerisinde ekip oluşturarak numune alımı ve hızlı test analizlerini gerçekleştiriyor. Olumsuz sonuçlarda Cumhuriyet Savcılıklarına bildirim yapılarak gerekli yaptırımlar uygulanıyor.
TÜKETİCİ BİLİNCİ ÖN PLANDA
Gıda güvenilirliği konusunda farkındalık artırma amacıyla Bakanlık, resmi sosyal medya hesapları ve guvenilirgida.tarimorman.gov.tr üzerinden bilgilendirme çalışmalarını sürdürüyor. Türkiye’nin bu yıl ilk kez katıldığı EFSA öncülüğündeki #Safe2Eatkampanyası kapsamında marketlerde ve dijital mecralarda tüketicilere yönelik uyarıcı materyaller yayımlanıyor.
Bakanlık ayrıca okullarda öğrencilere yönelik eğitimler, fırın ve kantin çalışanlarına yönelik bilinçlendirme programlarını da yoğun şekilde sürdürüyor.
GIDA GÜVENLİĞİNDE KOLLEKTİF SORUMLULUK
Gıda güvenliği, sağlıklı toplum yapısının ve sürdürülebilir üretimin en kritik unsurlarından biri olarak değerlendiriliyor. Artan zehirlenme vakaları hem bireysel tüketim hatalarının hem de toplu yemeklerdeki denetimsizliğin ciddi sonuçlara yol açabileceğini gözler önüne seriyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen denetimler, kayıt sistemi uygulamaları ve erken bildirim mekanizmaları riskleri azaltmada önemli rol oynarken, nihai başarı tüketicilerin bilinçli tercihler yapması ve işletmelerin mevzuata uygun hareket etmesiyle mümkün olabiliyor.
