Daha önce elektrikli otomobil, Mükemmeliyet Projesi, enerji üretimi gibi daha birçok önemli sayılabilecek proje ve buluşa ev sahipliği yapan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, hocalarının ve öğrencilerinin azimli çalışmasıyla Türkiye’de adını bir kez duyurmaya hazırlanıyor. Bu kapsamda Türkiye’deki termik santrallerde yıllık 20 milyon ton dolaylarında atık olarak bırakılan uçucu küller için derin bir araştırmanın içerisine girerek, küllerin topluma fayda sağlayacak işlerde kullanılması adına emek harcayan KSÜ, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Temiz, Afşin-Elbistan Termik Santralindeki uçucu küller için hareket geçti. Büyük bir özveriyle yapılan çalışma ve araştırma neticesinde Temiz, daha önce denenen ancak bir türlü standartlaştırılmayan uçucu külleri standarda uygun hale getirmeyi başardı. Bu bağlamda Türkiye’de bir ilki başaran Temiz, projesi adına sanayicilerden destek istedi. Konuyla ilgili Manşet Gazetesi’nden Emre Akkış’a açıklamalarda bulunan Temiz, uçucu küllerin çevre sorunlarına neden olduğunu ve depolama sorunlarının da var olduğunu belirtti. Yaptıkları çalışmanın daha önce yapılan bir çalışma olmadığından söz eden Temiz, “Afşin-Elbistan Termik Santrali külü daha önce bu haliyle araştırmalara konu yapılmıştı. Açıklamaya çalıştığım konuyu yüksek lisans öğrencime tez konusu olarak seçip yapılan araştırma sonucu da problemi çözdüğümüzü gördük. Tabii yaptığımız bu çalışma çeşitli dergilerde yayınlandı ve bazı işletme çalışanları bizi il dışından aradı. Örneğin İstanbul’dan bile bir firma aradı ve bu çalışmadan yararlanmak istediklerini söylediler. Bunu Türkiye’de bir ilk olarak yaptık” dedi. ARAŞTIRMALAR DEVAM EDİYOR Temiz, sözlerinin devamında şu ifadelere yer verdi: “Günümüz şartlarında çimento, inşaat sanayi açısından vazgeçilemez bir bağlayıcıdır. Ülkemizde betonarme yapıların oranı yüzde 90’lar dolayındadır. Beton ve betonarme yapıların bağlayıcı malzemesi çimentodur. Tüm ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de çimentonun hammaddeleri kalker taşı ve kildir. Bu hammaddelerin kimyasal özelliklerinin yeterli olmaması durumunda demir cevheri ve alüminyum cevheri de gerekir. Bu hammaddelerin ürün haline getirilmesi için bir dizi işlem gerekir. Özellikle büyük oranda enerji gerekir. Bu da maliyeti önemli derecede etkilemektedir. Hammaddelerin uzak mesafelerden temin edilmesi ve enerji maliyeti yüksek ise çimento fiyatları artar. Çimento fiyatlarını düşürmeye yönelik olarak çeşitli araştırmalar yapılmaktadır. Araştırmaların büyük bir kısmı hammaddeler üzerine odaklanmıştır. Bu maddelerin genelde ısıl işlem gerektirmeyen veya az enerji gerektiren maddeler olmasına dikkat edilir. Bu düşünceyle volkanik kökenli maddeler, termik santral külleri, silis dumanı, yüksek fırın curufu vb. yeterince değerlendirilmeyen maddelerin araştırılması yoluna gidilmiştir. Bu yöntemle hem atık maddelerin değerlendirilmesi hem fiyatın düşürülmesi hem de çimentoya artı özelliklerin kazandırılması söz konusudur. Bu bağlamda çeşitli araştırmalar devan etmektedir.” “BETONUN ÖZELLİKLERİNE ETKİ ETTİĞİNİ GÖRMEYE BAŞLADIK” Yaptıkları araştırma neticesinde uçucu külün betonun özelliklerine etki ettiğini görmeye başladıklarını ifade eden Temiz, “Araştırmaların bir bölümü termik santrallerde elde edilen küller üzerinedir. Bu küllere uçucu küller denilir. Filtrelerde tutulur. Ülkemizdeki termik santrallerde yılda yaklaşık olarak 20 milyon ton dolaylarında uçucu kül elde edilmektedir. Elde edilen uçucu külün az bir kısmı değerlendirilmektedir. Uçucu küller çevre sorunlarına neden olmakta ve depolama sorunları da bulunmaktadır. Termik santral yakınlarına dağlar gibi kül yığılır. Üzerine toprak atılıp bitki dikilmeye çalışılırsa da doğanın kirlenmesi yönünde önemli etkisi olur. Ayrıca suya karışır ve suyun kalitesini bozabilir. Yapılan araştırmalar neticesi, uçucu külün betonun özelliklerine önemli derecede etki ettiğini görmeye başladık. Uçucu küllerin betonun özelliklerine etkisini permabilite değerinin (geçirgenlik) düşmesi yani daha geçirimsiz beton üretilmesi, hidratasyon ısının düşürülmesi sayesinde kütle betonlarda kullanılması, sülfatlı ve asitli ortamlara karşı direncin artması vb. olarak özetleyebiliriz” ifadelerini kullandı. DAYANIKLILIĞA ÖNEMLİ KATKISI VAR Uçucu küllerin dayanıklılığa karşı önemli katkılarının olduğunu vurgulayan Temiz, bu bağlamda Afşin-Elbistan uçucu külünün beton yapımında kullanılabileceğini söyledi. Temiz, “Biz bu araştırmaları çeşitli termik santraller küllerinde uyguladık. Kahramanmaraş’a geldiğimizde Afşin-Elbistan Termik Santrali külünün değerlendirilmesi yönünde çeşitli araştırmalarımız oldu. Ama baktık ki, bu külün kimyasal yapısı standartlara uygun değil. Örneğin kalsiyum oksit (CaO) ve kükürt (SO3) oranları yüksek ve silikat oranı (SiO2) düşük. Uçucu külün kimyasal yapısının belli oranlar aralığında olması gerekir. Tabii bu haliyle çeşitli araştırmalar yürütüldü ama öyle kaldı. Biz bu kimyasal yapıyı değiştirmemiz gerektiğini düşündük. Kimyasal yapıyı puzolanik malzemeler dediğimiz malzemelerle belli oranlarda karıştırarak standartlara uygun hale getirdik ve yeni katkı maddesi çeşitli denemelere tabii tutuldu. Bununla ilgili dayanım ve dayanıklılık özellikleri incelendi. Elde edilen bulgulara göre uçucu külün özellikle dayanıklılığa önemli katkısının olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu katkılarla birlikte Afşin-Elbistan uçucu külü beton yapımında kullanılır diyebiliriz” şeklinde konuştu. TÜRKİYE’DE BİR İLK Çalışmanın Türkiye’de ilk olma özelliğini taşıdığına dikkat çeken Temiz, henüz şimdiden firmaların projeden faydalanmak için kendileriyle iletişime geçtiklerini kaydetti. Taleplerin gelmeye devam ettiğini anlatan Temiz, “Bizim yaptığımız çalışma daha önce yapılmamıştı. Afşin-Elbistan Termik Santrali külü daha önce bu haliyle araştırmalara konu yapılmıştı. Açıklamaya çalıştığım konuyu yüksek lisans öğrencime tez konusu olarak seçip yapılan araştırma sonucu da problemi çözdüğümüzü gördük. Tabii yaptığımız bu çalışma çeşitli dergilerde yayınlandı ve bazı işletme çalışanları bizi il dışından aradı. Örneğin İstanbul’dan bile bir firma aradı ve bu çalışmadan yararlanmak istediklerini söylediler. Bunu Türkiye’de bir ilk olarak yaptık” diye konuştu. SANAYİCİLERE ÇAĞRI Projenin önemli olduğunu ve dolayısıyla iş adamlarının bu çalışmaya destek vermesi gerektiğinin altını çizen Temiz, uçucu külle birlikte sadece beton değil çevre kirliliğinin de önüne geçilebileceğini sözlerine ekledi. Sanayicilere her konuda destek sağlamaya hazır olduklarını söyleyen Temiz, “Bu yaptığımız çok önemli bir çalışma. Tabii bunun akabinde bir sanayicimizin bu çalışmaya destek olması lazım. Afşin-Elbistan Termik Santrali yaklaşık 2 milyon ton uçucu kül üretiyor. Bu bizim için çok çok önemli. Çimento fabrikalarının kapasitesini düşünecek olursak külden alacağı hammadde, ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılayabilecektir. Bu anlamda çok önemli. Bu projenin daha da gelişmesi gerekiyor. Bu projenin genişlemesi ve büyümesi için mutlaka bir sanayicinin el atması lazım. Biz sanayicilerimize teknik olarak yardımcı olabiliriz. Hangi maddeleri değerlendiririz dediklerinde gereken desteği sağlarız. Bu şekilde özellikle ülkemize ve ilimize bir değer kazandırmış oluruz. Uçucu külle sadece beton değil çevre kirliliğini de engellemiş oluruz. Bundan sonraki süreçte biz sanayiciye yardımcı oluruz dedik ama yine araştırma faaliyetlerimiz devam edecek. Devam eden bir araştırmamız, uçucu kül ve curufunun, son yıllarda kullanımı artan brikette kullanılması üzerinedir. İyi sonuçlar elde etmeye başladık” ifadelerine yer verdi. HABER: EMRE AKKIŞ/HAKAN AYDIN