Konuyla ilgili şu ifadelere yer verildi: “Ad veya soyadı değişikliği, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Zira bilindiği üzere ad ve soyadı ile kişileri toplum içinde teşhis etmek ve diğer kişilerden ayırmak mümkündür. Ad ve soyadı kişiliğin ayrılmaz bir unsurudur. Yasal mevzuat gereği yasanın aradığı şartlar oluşmadan bir kimse ad ve soyadını istediği zaman ve istediği şekilde değiştiremez. Ancak kimi zaman ad ve soyadının değiştirilmesi kişi için bir zorunluluk halini alabilir. Bu ihtiyaca binaen yasa koyucu haklı sebeplerin olması halinde ad ve soyadın değiştirilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmıştır. Türk Medeni Kanunu’nun 27. maddesinde: ‘Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hâkimden istenebilir. Adın değiştirildiği nüfus siciline kayıt ve ilan olunur. Ad değişmekle kişisel durum değişmez. Adın değiştirilmesinden zarar gören kimse, bunu öğrendiği günden başlayarak bir yıl içinde değiştirme kararının kaldırılmasını dava edebilir.’ düzenlemesi yer almaktadır. Görüldüğü üzere TMK gereği haklı sebeplerin mevcut olması halinde adın değiştirilmesi mümkündür.
KİŞİNİN AD SOYADINDAKİ MADDİ HATALARIN DÜZELTİLMESİ İÇİNDE DAVA AÇMASI MÜMKÜNDÜR
Yasa metninde yer alan haklı sebep kavramını geniş yorumlayarak her olayı ayrı ayrı değerlendirmek gerekir. Zira adını benimsemeyen kişiliği ile özdeşmeyen kimsenin, adını değiştirmek istemesi en doğal hakkıdır. Haklı sebep kavramı çok geniş bir kavramdır. Birkaç örnek vermek gerekirse; bir kimsenin nüfus kayıtlarındaki adından başka bir isimle etrafta tanınması, ad ve soyadının gülünç olması, kötü tanınan bir kimsenin ismiyle özdeşleşmesi, ad ve soyadın genel ahlak kurallarına aykırı olması. vs. gibi birçok örnek sırlamak mümkündür. Bu nedenle her somut olayı kendi içinde ayrı ayrı değerlendirmek daha doğru olacaktır.
Yine kişinin ad soyadındaki maddi hataların düzeltilmesi içinde dava açması mümkündür. Örneğin, nüfus kaydında Çoşkun, Uğuz, Turğut vs. gibi maddi hataların düzeltilmesi istenebilir. Ad-soyad değişikliği davası kişinin kendisi tarafından bizzat açılabileceği gibi özel yetkili vekâletname verdiği avukat tarafından da açılması mümkündür.
MAHKEME KARARI OLMAKSIZIN AD SOYAD DEĞİŞİKLİĞİ
Yasa koyucu adeta devrim niteliğinde olan 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nunda 2017 yılında yapılan düzenleme ile Soyadı Kanunu’nun 3’üncü maddesine aykırı yazılan, yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmasından kaynaklanan anlam değişlikleri bulunan ad ve soyadları il ve ilçe idare kurulunun vereceği kararla bir kereye mahsus mahkeme kararı aranmaksızın değiştirilebilmesine imkân tanıdı. 2019 yılında Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununa eklenen geçici madde ile belirlenen süre 3 yıl daha uzatıldı. Bunun yanı sıra maddeye eklenen yeni hüküm ile genel ahlaka uygun olmayan ve toplum tarafından gülünç karşılandığı değerlendirilen adlarında mahkeme kararı aranmaksızın il veya ilçe idare kurullarınca değiştirilebilmesine olanak tanınmış oldu.
5490 sayılı kanunun geçici 11. maddesi: ‘Kişinin üç yıl içerisinde yerleşim yerinin bulunduğu nüfus müdürlüğüne yazılı olarak başvurması kaydıyla; 21/6/1934 tarihli ve 2525 sayılı Soyadı Kanununun 3 üncü maddesine aykırı soyadları ile yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmamasından kaynaklanan anlam değişiklikleri bulunan, genel ahlaka uygun olmayan, toplum tarafından gülünç karşılandığı değerlendirilen ad ve soyadları, mahkeme kararı aranmaksızın, il veya ilçe idare kurulunun vereceği kararla bir defaya mahsus olmak üzere değiştirilebilir. İl ve ilçe idare kurullarının vereceği karar kesindir. Soyadı değiştirilen erkek ise kendisi ile birlikte varsa karısının ve müracaat tarihinde ergin olmayan çocuklarının da soyadları düzeltilir. Soyadı değiştirilen kadın ise kendisi ile birlikte ergin olmayan evlilik dışı çocukları varsa onların da soyadları düzeltilir. Bu maddede belirlenen sürenin bir katına kadar uzatılmasında Cumhurbaşkanı yetkilidir.’ düzenlemesi yer almaktadır.
İçişleri bakanlığının 31.01.2021 tarihli açıklamasına göre uygulama sayesinde 2017 yılından 31.01.2021 tarihine kadar 260.157 kişi soyadını, 124.032 kişi ise ismini düzeltti “Çoşkun, Uğuz, İşik, Çinar, Top, Kör, Aydin, Dalkıç, Turğut, Kahriman vb.” soyadları ile “Rabiye, Hava, Esme, Yunis, Ümüt, Memet, Sümeyya, Firdes, Perişan, Sadet vb” isimler mahkeme kararı aranmaksızın il ve ilçe idare kurulları tarafından değiştirildi.
Yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmamasından kaynaklanan anlam değişiklikleri bulunan, genel ahlaka uygun olmayan, toplum tarafından gülünç karşılandığı değerlendirilen ad ve soyadlarının il ve ilçe idare kurulunun vereceği kararla bir kereye mahsus mahkeme kararı aranmaksızın değiştirilebilmesine olanak sağlayan uygulamadan vatandaşlar 6 Aralık 2022 tarihine kadar faydalanabilmesi mümkün olacak.”
Haber: Burhan Karagöz
