Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar ile koordineli olarak konuyla ilgili genel bir değerlendirmede bulunan Ziraat Odası Başkanı Mehmet Çetinkaya, “Marul ve sivri biberin 3,3 kat, maydanozun 3,1 kat, elma ve patlıcanın 3 kat, kabağın 2,8 kat fazlaya tüketiciye satıldığını vurgulayan Bayraktar, “Üreticide 1 lira 45 kuruş olan marul 4 lira 83 kuruşa, 1 lira 95 kuruş olan sivribiber 6 lira 44 kuruşa, 69 kuruş olan maydanoz 2 lira 16 kuruşa, 2 lira 20 kuruş olan elma 6 lira 65 kuruşa, 2 lira olan patlıcan 5 lira 99 kuruşa, 2 lira 20 kuruş olan kabak 6 lira 11 kuruşa tüketiciye satılmaktadır” şeklinde konuştu.
“MARKETTE 15, ÜRETİCİDE 8 ÜRÜNDE FİYAT DÜŞÜŞÜ OLDU”
Ağustos ayında üretici ve market arasındaki en fazla fiyat farkının yüzde 233,10 ile marulda yaşandığına dikkati çeken Çetinkaya, fiyat farkının sivri biber de yüzde 230,26, maydanozda yüzde 213,04, elmada yüzde 202,27, patlıcan da 199,50 olduğunu kaydetti. Çetinkaya, ağustos ayında markette 26, üreticide 18 üründe fiyat artışı; markette 15, üreticide 8 üründe fiyat düşüşü olduğunu; üreticide 5 ürünün fiyatının değişmediğini belirtti.
“MARKETTE EN FAZLA FİYAT DÜŞÜŞÜ YÜZDE 23,06 İLE TAVUK ETİNDE GÖRÜLDÜ”
Çetinkaya, birçok konuya ilişkin değerlenmesinde şu ifadelere yer verdi: “Salatalıktaki fiyat artışını yüzde 55,09 ile yeşil fasulye, yüzde 41,76 ile kabak, yüzde 41,61 ile limon, yüzde 36,76 ile patlıcan, yüzde 29,14 ile marul, yüzde 20 ile maydanoz takip etti. Markette en fazla fiyat düşüşü yüzde 23,06 ile tavuk etinde görüldü. Tavuk etini yüzde 16,92 ile zeytinyağı, yüzde 14,26 ile domates, yüzde 9,95 ile pirinç, yüzde 9,09 ile ayçiçek yağı izledi. Kuru soğandaki fiyat düşüşlerini yüzde 29,63 ile havuç, yüzde 17,02 ile sivri biber, yüzde 16,67 ile ıspanak, yüzde 14 ile yeşil soğan, yüzde 7,66 ile domates, yüzde 0,16 ile kuzu eti ve yüzde 0,07 ile dana eti izledi. Elma, kuru fasulye, pirinç, kuru kayısı, kuru üzüm fiyatında bir değişim meydana gelmezken, üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 95,71 ile salatalıkta görüldü.
“SALATALIKTAKİ FİYAT ARTIŞINI YÜZDE 63,93”
Salatalıktaki fiyat artışını yüzde 63,93 ile patlıcan, yüzde 56,03 ile kabak, yüzde 38,40 ile yeşil fasulye, yüzde 36,54 ile patates, yüzde 34,64 ile nohut, yüzde 23,08 ile şeftali, yüzde 22,45 ile kuru incir, yüzde 21,65 ile limon, yüzde 15 ile maydanoz, yüzde 14,81 ile yumurta, yüzde 13,36 ile kırmızı mercimek, yüzde 8,71 ile yeşil mercimek, yüzde 6,62 ile marul, yüzde 6,12 ile fındık içi, yüzde 4,60 ile antepfıstığı, yüzde 1,36 ile süt, yüzde 0,52 ile zeytinyağı takip etti.
“AĞUSTOS AYINDA FİYATI EN FAZLA DÜŞEN ÜRÜN KURU SOĞAN OLMUŞTUR”
Ağustos ayında fiyatı en fazla düşen ürün kuru soğan olmuştur. Kuru soğanda fiyat düşüşü Amasya Bölgesi’nde hasadın başlamasıyla birlikte artan arzdan kaynaklanmıştır. Havuçtaki fiyat düşüşü ise, yaz aylarında havuca olan talebin azalması ve halen üreticinin elinde ve depolarda ürünün olması nedeniyle havuç fiyatları geçen aya göre gerilemiştir. Ispanak ve yeşil soğandaki fiyat düşüşü aşırı sıcaklar nedeniyle kalite kaybından kaynaklanmaktadır. Sivribiber ve domateste arz fazlalığı fiyatların düşmesine sebep oldu.
“KURAKLIK FİYAT ARTIŞINDA ÖNEMLİ ROL OYNADI”
Fiyatı artan ürünlere baktığımızda salatalık, patlıcan, kabak, yeşil fasulye gibi ürünlerde hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyatı etkilemiştir. Baklagiller grubundaki nohut, kırmızı ve yeşil mercimekte kuraklıktan dolayı verinde yaşanan düşüş fiyat artışında rol oynadı. Şeftalide, güneş yanıklıklarından kaynaklanan sorunlar nedeniyle kaliteli ürün arzındaki azalma fiyat artışlarına sebep olmuştur. Kuru incirdeki fiyat artışı, bir önceki sezon ile kıyaslama yapılması ve yaşanan kuraklık nedeniyle rekolte düşüşünden kaynaklanmaktadır.
MARUL VE YEŞİL SOĞAN
Patateste geçen yıl ürünün üreticinin elinde kalması sebebiyle bu yıl ekim alanındaki daralma fiyat artışına sebep olmuştur. Limondaki fiyat artışına depolardaki ürünlerin azalması ve erkenci limon hasadına yeni izin verilmesi neden olmuştur. Yumurtada ki fiyat artışı üreticilerin uzun süre maliyetinin altında yumurta satmak zorunda kalması nedeniyle birçok üreticinin sektörden ayrılması ve üretimin azalmasından kaynaklanmıştır. Marul ve yeşil soğanda hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyata artış olarak yansımıştır.
SERTİFİKALI TOHUMLUK
Tarımsal üretimde başta sertifikalı tohumluk olmak üzere girdi kullanımı ürün arzını belirleyen en önemli unsurdur. Dolayısıyla girdi kullanımı üretim maliyetini, teknolojik gelişmeyi, rekabet edilebilirliği önemli ölçüde etkilemektedir. Gıda arzına olan ihtiyacın daha da arttığı günümüzde tohumun önemi de her geçen gün artmaktadır. Temel üretim girdisi olan kaliteli tohumluk, verimliliğe etkisi fazla olan girdilerin başında gelmektedir. Bu nedenle yüksek vasıflı tohumun zamanında ve uygun fiyatla çiftçilere ulaştırılması üretimin artırılması için gereklidir.
“YULAF TOHUMLUK FİYATINDA İSE YÜZDE 57,2’LİK BİR ARTIŞ VAR”
TİGEM açıkladığı fiyatlara göre makarnalık buğday fiyatları 3 bin 500 TL/ton, ekmeklik buğday ve yulaf tohumluk fiyatı 3 bin 300 TL/ton, arpa ve tritikale tohumluk fiyatı ise 3 bin 250 TL/ton’dur. Geçen yıla göre; makarnalık buğday tohumluk fiyatında yüzde 40, ekmeklik buğday tohumluk fiyatında yüzde 43,5, arpa tohumluk fiyatında yüzde 62,5, tritikale tohumluk fiyatında yüzde 54,8, yulaf tohumluk fiyatında ise yüzde 57,2’lik bir artış yaşanmıştır. Buğday tohumluğundaki bu artışlar şüphesiz özel sektörde de karşılığını bulacaktır. Üretici sertifikalı tohumu kullanmayı istese bile fiyatlarından dolayı kullanamayacaktır. İklim şartları tarımsal üretimde rekolteyi etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Ancak rekoltenin düşmesinde tek sebep değişen iklim koşulları değildir. Önemli etkenlerden biri de üretici fiyatlarının düşük olması nedeniyle üreticinin fazla gelir getiren diğer ürünlere yönelmesi veya üretimden uzaklaşmasıdır. Bu yüzden TİGEM açıklamış olduğu 2021 yılı tohumluk fiyatlarını yeniden gözden geçirmeli ve bu yıl yaşanan ve üretimi olumsuz etkileyen kuraklık koşullarını göz önüne alarak fiyatları artırmamalıdır. Yüzde 63’lere varan artışlarla çiftçinin sertifikalı tohum kullanması mümkün değildir. Arpa tohumundaki yaşanan artışlar ise zaten büyük darboğaz yaşayan hayvancılarımızı olumsuz etkileyecektir.
“TARIM POLİTİKALARIMIZI GÖZDEN GEÇİRMEMİZ GEREKİYOR”
Bu yıl yaşanan kuraklık nedeniyle hem ülkemiz hem de çiftçilerimiz oldukça zor günler geçirmektedir. Buğdayda 2021 rekolte tahminimiz 18 milyon tonun altında olup, ülkemiz iç tüketimi ise 19-20 milyon ton seviyelerindedir. Bu durum hem tarım hem de buğday ekim alanlarımızdaki azalmayla birlikte buğday ithalatımızda artışa sebep olacaktır. Yaşanan tüm bu olumsuzluklar tarım politikalarımızı gözden geçirmemiz gerektiğini çok net göstermektedir. Politikaları gözden geçirmeye başlamadan önce de sertifikalı tohum fiyatlarındaki artışlardan vazgeçmeli ve zor şartlar altında üretime devam eden çiftçilerimize destek olmalıyız.
“SERTİFİKALI BUĞDAY TOHUMUNUN DAĞITIM MİKTARI 205 BİN TONDAN 485 BİN TONA YÜKSELDİ”
Sertifikalı buğday tohumunun dağıtım miktarı 205 bin tondan 485 bin tona yükselmiştir. Dekara ortalama 25 kilogram ekim normuyla ve 3 yılda bir sertifikalı tohumun yenilendiğini kabul edersek; yeni Tohumculuk Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2006 yılında 8,48 milyon hektar olan buğday ekim alanı için 707 bin ton olan sertifikalı buğday tohum ihtiyacının 212 bin ton üretimle ancak yüzde 30’unu karşılayabiliyorken, 2020 yılında 6,92 milyon hektarlık ekim alanı için 577 bin ton olan sertifikalı tohum ihtiyacının 501 bin ton sertifikalı tohum üretimiyle yüzde 87’si karşılanmıştır. Bu artışa tohumlukta Ar-Ge çalışmalarındaki olumlu gelişmeler ve sertifikalı tohum satışı yapan firma sayısındaki artışların etkisi olmuştur. Ancak ekim alanlarının ve üreticinin alım gücünün azalması gibi gerçekler buğday üretimini olumsuz etkilemektedir. Toplam sertifikalı tohum üretim miktarımız ve sertifikalı buğday tohum üretim miktarımızda gelişmelerin sonucunu alabilmek için üreticilerimizin sertifikalı tohum kullanımının daha da artırılması gerekir.
“ÜRETİCİLERİMİZİN TOHUM ALMA GÜCÜ ZAYIFLAMIŞTIR”
Bu yıl kuraklıktan dolayı kar elde edemeyen üreticilerimizin tohum alma gücü zayıflamıştır. Bu durum rekoltede ve kalitede kayıplara neden olabilecektir. Üretimde verim ve kalitenin artırılması için sertifikalı tohum kullanımına verilen destekler artırılmalı ve üretici teşvik edilmelidir. Sertifikalı tohum fiyatları olabildiğince düşük tutulmalıdır. Buğday üreticilerimiz, üç yılda bir tohum yenilemek suretiyle bile olsa oldukça iyi bir noktaya gelmiş olan sertifikalı tohum kullanımından uzaklaştırılmamalıdır. Daha yüksek vasıflı çeşitlere ait sertifikalı tohum üretimini kamu-özel sektör işbirliğiyle artırarak ve çiftçimize her türlü desteği vererek, ülkemiz tarım sektörü için buğday ithalatını mümkün olduğu kadar aşağı seviyelere çekmeli ve ihracatçı ülkeler arasında hak ettiğimiz yeri almalıyız.
YER FISTIĞI
Yer fıstığı, ülkemizde genel olarak kabuklu ya da iç halinde kavrularak tüketilir. Çerezlik kalitesi iyi olmayan taneler yağ sanayisinde değerlendirilir. Ayrıca pasta, çikolata, vb. ürünlerin yapımında da kullanılır. Yağı yemeklik olarak katı ve sıvı halde kullanıldığı gibi balık konserveciliğinde, bisküvi, pasta, şekerleme ve sabun yapımında da kullanılır. Danelerinden ise fıstık ezmesi yapılır. Yer fıstığının hayvan beslemede de önemi büyüktür. 2000-2010 yılları arasında kişi başına yer fıstığı tüketimi yılda ortalama 1 kilogramın altında iken 2010’dan itibaren artarak 2020 yılında 2 kilogramın üzerine çıkmıştır. 10 yıl önceki dünya ortalaması 1,4 kilogramın altında olan kişi başına yer fıstığı tüketimi 2018’de 1,9 kilogramın olan dünya ortalamasının üstüne çıkarak 174 ülke arasında 46’ncı sıraya yükselmiştir. Ülkemizde, yer fıstığı sapları yeşil yem olarak doğrudan, kurutularak balyalanıp kışın hayvan yemi olarak da kullanılır. Meyve kabuklarının bir kısmı sunta yapımında kullanılsa da çoğunlukla yem sanayinde katkı maddesi olarak değerlendirilir. Yer fıstığı toplam yağlı tohumlar üretiminden yüzde 5,9 pay almaktadır. Son on yılda yer fıstığı üretiminde önemli artışlar görülmüştür. 2015 yılında 148 bin ton olan üretim 2020 yılında yüzde 54 artarak 216 bin tona ulaşmıştır. Ülkemizde 18 ilimizde yer fıstığı üretimi yapılmaktadır. Türkiye yer fıstığı üretiminin yüzde 77,3’ü Adana ve Osmaniye illerinde yapılmaktadır. Adana 113 bin 460 ton üretim ile ilk sırada yer alırken, Osmaniye’de 53 bin 554 ton üretim ile ikinci sıradadır. Bu illerimizi, Şırnak, Hatay, Antalya, Kahramanmaraş, Aydın, Gaziantep ve Mersin illeri takip etmektedir.
“YER FISTIĞI EKİM ALANI FAZLA DEĞİL”
Yer fıstığı üretimi Türkiye’de genel olarak Akdeniz ikliminin hâkim olduğu Akdeniz ve Ege bölgelerinin sulanabilen kıyı ovalarında yapılmaktadır. GAP Bölgesinde yapılan araştırma çalışmaları sonucunda bölgenin sulamaya açılmasıyla birlikte yer fıstığı yetiştiriciliği yönünden büyük bir potansiyel olacağı tespit edilmiştir. Bu bölgede önemli bir baklagil ve yağ bitkisi olan yer fıstığının da yerini alması beklenmektedir. Yer fıstığı hasat ve harmanında çok işçilik istemesi, iklim ve toprak yönünden seçici olmasından dolayı ekim alanı fazla değildir. Ülkemizde yer fıstığı fiyatlarının yüksek olması nedeniyle, bitkisel yağ sanayine girememekte ve tamamına yakını çerezlik olarak tüketilmektedir. Üretilen yerfıstıklarında hasat sonrasında aflatoksin oluşumu önemli bir sorun teşkil etmektedir. Zira aflatoksin insan sağlığı açısından zararlı olup ürünün ekonomik değerini 2-3 kat azaltmaktadır. Özellikle ikinci üründe aflatoksine karşı modern kurutma tesislerine ihtiyaç vardır. Öte yandan Osmaniye ilinde yetişen yer fıstığının, coğrafi işaret uygulamasının altında yer alan ‘menşe işareti’ bünyesinde ‘Osmaniye Yer fıstığı’ adıyla ürün işaretlenmesi yapılmıştır. Bu sayede Osmaniye Yer fıstığı etiketi taşıyan ürünün sadece Osmaniye ili sınırları dâhilinde yetiştirilebileceği güvence altına alınmıştır. Bu durum, verimi, kalitesi ve lezzeti bakımından da aranan bir çeşit olan Osmaniye Yer fıstığı için önemli bir kazanımdır.
“ÜRETİCİLER YER FISTIĞININ TMO MÜDAHALE ALIMI KAPSAMINA ALINMASINI İSTİYOR”
Üreticilerden gelen önemli taleplerden biri, yer fıstığının da Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından müdahale alımı kapsamına alınmasıdır. Ülkemizin yağlı tohumlar ithalatı çok fazladır. Yağ açığının kapatılması için yağlık yer fıstığı üretimi de prim desteği kapsamına alınmalıdır. Bir diğer beklenti ise yeşil aksamının hayvan besleme açısından değerli olması nedeniyle hayvansal üretimde kullanıldığı için yer fıstığına da yem bitkisi desteği verilmesidir” diye konuştu. “Son bir yılda DAP gübre fiyatı yüzde 155, üre gübresi fiyatı yüzde 130, bazı zirai ilaçlar yüzde 60, elektrik fiyatları yüzde 56 artarak girdi fiyatları rekor kırdı. Odalarımızdan alınan bilgiler ışığında, 2021 yılı ürün maliyeti kilogramda 7 lira 60 kuruştur. Genel olarak üreticinin fiyat beklentisi ise 10-12 lira olmakla birlikte bazı üreticiler geçen yılki fiyat olan 15 lirayı dikkate alarak, beklentilerini 16-17 lira olarak belirtmiştir. Yer fıstığı hasadı eylül ayında başlayacaktır. Sürekli kredi kullanmaktan başka çaresi olmayan yer fıstığı üreticileri, üretim masrafı ve emeklerinin karşılığını doğru düzgün alabilmek için ürünlerini değeri fiyatından satmayı beklemektedir.”
Haber: Emre Akkış
