Kahramanmaraş’ın kültürü ve geleneksel el sanatları konusunda araştırma, geliştirme ve arşivleme çalışmaları yapmak amacıyla kurulan Olgunlaşma Enstitüsü, kuruluşunun ardından geçen sürede yaptığı birbirinden güzel çalışmalarla dikkatleri üzerine çekiyor. Elde edilen verileri yenilikçi yaklaşımlar ile sentezleyebilen, sanatsal düşünceyi ürüne dönüştürebilen ve nitelikli meslek elemanlarını topluma kazandırmayı amaçlayan Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü, kadim kültürel değerlerimizin ulusal ve uluslararası platformlarda tanıtımını sağlıyor. El emeği göz nuru birbirinden güzel eserleri geleceğe aktaran Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü, yıl boyunca yapılan Esma Günleri ve Şifalı Gömlekler isimli projeleri kapsamında ortaya çıkarılan eserleri sergiledi. Piazza AVM’de düzenlenen sergiye katılım oldukça yoğun olurken, eserler dikkatle incelendi. Dede Korkut hikâyelerinde ‘kurşun geçirmeyen, kılıç kesmeyen, mutluluk getiren’ anlamlarıyla anılan ve özellikle hükümdarların önemli günlerde giydiği Şifalı Gömlekler sergide yoğun ilgi gördü.
“HAT TEKNİĞİYLE ESMA-ÜL HÜSNA’YI YAZDIK”
Sergi sonrası çalışmalar hakkında bilgiler veren Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Mutlu Aslantürk, Esma Günleri projesi kapsamında hat tekniğiyle Esma-ül Hüsna’yı yazdıklarını belirterek, “Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü’nde öğretim yılı boyunca yaptığımız iki etkinliğin eserlerini sergilemek için burada toplandık. Bir tanesi Esma Günleri isimli bir projemiz. Esma Günleri projesi kapsamında kursiyerlerimizle hat ve tezhip sanatını tanıştırmayı planladık. Haftada bir gün gündüz başka bir konuda çalışan, akşamları hobi olarak bu işi devam ettirmek isteyen ve yetişkinlerden oluşan bir grupla hat tekniğiyle Esma-ül Hüsna’yı yazdık. Esma-ül Hüsna’yı yazarken Kahramanmaraş İl Müftülüğümüzle birlikte çalışma yaptık, buradan bir vaize hocamız da bize bir takım bilgiler verdi. Bu çalışma yıl boyunca devam etti. Burada Esma-ül Hüsna ile ilgili eserler o çalışmanın eserleridir. Bir ikinci çalışmamız da Şifalı Gömlekler isimli bir çalışma” dedi.
“ŞİFALI GÖMLEKLER GEÇMİŞLE GELECEK ARASINDA KÖPRÜ KURACAK”
Şifalı Gömlekler projesinin ise geçmişle gelecek arasında köprü kurmaya vesile olacağını ifade ederek, “Tarih, geçmişimizle geleceğimiz arasında bağ kurmamızı sağlayan bir köprüdür. Bu köprünün başında, sonunda veya ortasında ara sıra geriye döner bakarız. Topkapı Sarayı Koleksiyonu’nda bulunan ve enstitümüzde Usta Öğretici Fatma Bayazıt ve Hatice Kulak tarafından replika örnekleri sunulan şifalı gömlekler de bizim geçmişle gelecek arasında kuracağımız köprüler için vesile olacaktır. Türk kültüründeki örneklerini ilk olarak Dede Korkut hikâyelerinde ‘kurşun geçirmeyen, kılıç kesmeyen, mutluluk getiren’ gibi ifadelerle gördüğümüz şifalı gömlekler, Türk tarihinin çeşitli dönemlerinde kullanıldığı gibi farklı kültür ve inanç yapılarında da yer almaktadır. İslamiyet’in kabulünden önceki Şaman geleneklerine bağlı olan Türklerin uğur getirdiğine inandığı tılsım sembolleri, İslamiyet’in kabulüyle birlikte üzerinde ayetlerin yazdığı gömlekler şekline dönüşmüştür. En erken örneklerine Hititlerde rastladığımız bu gömlekler, İslamiyet öncesi Türklerden, Selçuklu Devleti’ne, oradan ise Osmanlı Devleti’ne kadar olan süreçte farklılaşarak günümüze kadar ulaşmıştır” ifadelerini kullandı.
“SAVAŞTA GİYENİ GALİP KILDIĞINA İNANILIR”
Şifalı gömleklerin savaşta giyeni galip kıldığına inanıldığı için çoğunlukla hükümdarlar, komutanlar, yöneticiler ve din adamları tarafından kullanıldığını kaydeden Aslantürk, “Şifalı gömlekler İlahi gücün esma ve sıfatlarının çeşitli sembol ve şekillerde yansıtılması biçiminde oluşmuştur. Kullanılan malzemeler dönemin ekonomisini yansıtırken gömleğin üzerindeki yazı ve süslemeler ise hat ve tezhip sanatında ulaşılan mertebeyi, dönemin sosyal yaşamını, dini inançlarını, sanat zevkini ve en önemlisi de yapan ustanın gerek dini gerekse pozitif bilimlerde ne kadar ileri seviyede olduğunu anlatır. Topkapı Sarayı Padişah Elbiseleri Koleksiyonu’nda 87 adet şifalı gömlek bulunmaktadır. Bunlar aherlenerek kağıt özelliği kazandırılmış ince pamuklulardan dikilmiştir. Giyen kişiyi her türlü kötülüklerden koruduğuna, savaşta giyeni galip kıldığına inanıldığı için çoğunlukla hükümdarlar, komutanlar, yöneticiler ve din adamları tarafından kullanılmıştır. Padişahların cülûs törenleri, harp ilanları, ordu törenleri gibi önemli zamanlarda giyilmiştir” şeklinde konuştu.
“GÖMLEKLERDE KUR’AN-I KERİM’İN 55 SURESİ YER ALMAKTADIR”
Tılsımlı gömleklerde Kur’an-ı Kerim’in 55 suresinin yer aldığına ve her birinin yaklaşık 3-4 yıl içerisinde yapıldığına dikkat çeken Aslantürk, “Müneccimlerin belirlediği eşref saatinde yazılmaya başlanan şifalı gömlekler, tezhip ustaları ve hattatlar tarafından ayetler ve birtakım figürlerle bezenirdi. Özellikle ayetlere yer verilen bu gömleklerde Kur’an-ı Kerim’in 55 suresi yer almaktadır. Ayrıca Esma’ül-Hüsna, dört meleğin adı, Nübüvvet Mührü, Hz. Ali’nin Zülfikar kılıcı, Mühr-i Süleyman ve çeşitli bitkisel motifler de desen tasarımında oldukça fazla tercih edilirdi. Gömlek üzerinde kullanılan bitkisel motiflerden servi ağacı ise sonsuzluğu ifade eden bir sembol olarak giyene uzun ömür dilemek için kullanılırdı. Şifalı gömlekler sekiz bin çözgü ipiyle dokunur ve her biri en az 3-4 yılda hazırlanırdı. Gömlekler üzerindeki yazılar genellikle geometrik şekiller içine yazılırdı. Bununla birlikte hiçbir geometrik bölünme olmadan ayetlerin düz satırlar halinde de zemine yazıldığı olurdu. Gömleklerde en çok kullanılan renkler başta siyah mürekkep olmak üzere mavi, kırmızı, yeşil, altın ve gümüş yaldızlardır” açıklamalarında bulundu.
“ŞİFALI GÖMLEKLER YIKANMAZDI”
Fatih Sultan Mehmet’in şehzadesi Cem Sultan’a ait olan ve 3 yılda hazırlanan şifalı gömleğin hiç giyilmediğini ve yakası bile açılmadan günümüze kadar geldiğini anlatan Aslantürk, “Başlangıç ve bitiş tarihleri belli tek bir gömlek bulunmaktadır. Fatih Sultan Mehmet’in şehzadesi Cem Sultan’a ait olan ve 3 yılda hazırlanan bu gömleği Sultan hiç giyememiş, gömlek yakası bile açılmadan günümüze kadar ulaşmıştır. 127 cm boyundaki gömleğin üzerinde İhlas, Felak, Nasr, Âl-i İmran, İbrahim, Şura, Maide, A’raf, Tevbe, Feth, Saf, Kamer sureleri, Esma-i Hüsna, ha-mim, ayn-sin-kaf ve çeşitli rakamsal şifromenler ve Allah’ın sıfatları yer almaktadır. Suyla temasında yazı ve desenleri akacağı için şifalı gömlekler yıkanmazdı. Bu sebeple saray koleksiyonundaki gömleklerin çoğu giyilmeden kalmış, bir kısmı da yıkanmadan günümüze kadar gelmiştir” dedi.
“KSÜ OLARAK B:U TÜRK ÇALIŞMALARI DESTEKLİYORUZ”
Serginin açılışına katılan ve eserleri tek tek inceleyen Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Niyazi Can ise, “Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü’nün Tılsımlı Gömlekler ve Esma Günleri isimli sergisini gezdik. Burada Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü’nün bu tür sanat ve zenaatla ilgili eserleri sergilediğine şahit oluyoruz. Bizler de KSÜ olarak her zaman bu tür el emeği göz nuru eserlerin sergilenmesi, üretimi ve ortaya çıkarılmasında iş birliği içerisinde olacağız. Bu iş birliğimiz aynı yoğunlukla devam edecek. Özellikle Kahramanmaraş Olgunlaşma Enstitüsü’nde yaptıkları çalışmalarla köklerimizi, tarihi değerlerimizi ortaya çıkaran yöneticilerimize, hocalarımıza teşekkür ediyoruz. Bugün de çok fazla bilinmeyen eserleri görebilmemizi sağlayan herkesin eline sağlık. Tekrar emeği geçen herkese teşekkür ediyorum” ifadelerini kullandı.
Sergi toplu hatıra fotoğrafının çekilmesinin ardından sona erdi.
(Haber: Ahmet Güneçıkan)
