Bu soru, toplum tarafından sıkça sorgulanan konuların başında geliyor. Türkiye ekonomisi sürekli büyüyor ama bu büyümenin hane halkına etkisi gerçek anlamda ne ölçüde oluyor bunu sorgulamak gerekir.
Toplumun refah seviyesini gözlemlemek için, kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) rakamları sıkça tercih edilir. GSYİH rakamları, toplam üretim, toplam tüketim ve toplam gelir olmak üzere 3 farklı yaklaşım ile hesaplanır. Ülkemizde GSYİH hesabı yapılırken genellikle cari fiyatlardan yola çıkılır. Bir yüksek enflasyon ülkesi olduğumuz için de cari fiyatlar her sene yükselir ve bu durum GSYİH rakamlarında üretim miktarı değişmese bile bir artış olarak karşımıza çıkar. Bu sebeple, bir ülkenin GSYİH gelişimi incelenirken cari fiyatlardan değil, sabit fiyatlardan yola çıkmak doğru olur. Sabit fiyatlarla hesaplanan GSYİH sabit fiyatlarla hesaplandığında, nihai ürünlere ait fiyatlar sabit alınır, o ürüne ait enflasyona bağlı fiyat artışları göz önünde bulundurulmaz. Böylelikle reel büyüme rakamlarına ulaşılır. Bunu bir örnekle açıklayalım:
Bir konfeksiyoncu 1 yılda 1000 adet gömleği 25 liradan, 500 adet pantolonu da 50 liradan satıyor. Bu durumda o yıl 50.000 TL gelir elde eder. Ertesi sene ürettiği gömlek adedini 1500’e çıkarsa ve fiyatı değişmese, pantolonun adedini ise 400’e düşürse ve 60 TL’den satsa bu durumda geliri (1200*25 + 400*60) 61.500’e yükselir. Cari fiyatlara göre ortaya çıkan büyüme 61.500 / 50.000 = %23 olur.
Bununla birlikte sabit fiyatlarla konfeksiyoncunun gelirine baktığımızda (1500*25+400*50)= 57.500’e ulaşırız. Bu durumda sabit fiyatlara göre büyüme 57.500/50.000 = %15 olur.
Büyüme rakamlarında doğru yorumlama yapabilmek için cari fiyatlara göre değil, sabit fiyatlara göre hazırlanmış verileri incelememiz gerekir. Önemli olan büyüme, üretim miktarında yaşanan artışta yaşanmalıdır. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanan rakamlara göre, hem sabit fiyatlarla hem de cari fiyatlara büyüme rakamları aşağıda görülmektedir:
Yukarıdaki verilere baktığımız zaman, cari fiyatlara göre hesaplanmış kişi başına düşen milli gelir, yıllar içerisinde çok hızlı artmasına rağmen, sabit fiyatlara göre hesaplanmış kişi başına düşen milli gelir, yıllar içerisinde yavaş yavaş artış göstermiştir. Cari fiyatlara göre kişi başı GSYİH artışı 2002’den 2016’ya %500 artarken, sabit fiyatlara göre kişi başı GSYİH artışı aynı dönemde %50 artmıştır. GSYİH büyümesine sabit fiyatlara bakmamız bizi reel büyüme rakamlarına ulaştıracak ve bize yukarıdaki sorduğumuz sorunun cevabını verecektir. Herkese hayırlı kazançlar dilerim.
