Eşyalarını kolay taşınabilir kılma, toplama ve saklama pratiği Türklerin göçerevlilikten getirdikleri alışkanlıklarından olan çeyiz sandıkları Kahramanmaraş'ta üretilip dünyaya pazarlanıyor. Eskiden Kahramanmaraş'a ceviz oyma sandık almaya gelen turistler, artık evinde oturduğu yerde internet üzerinden alışveriş yapıyor.
Küçük büyük, desen desen, göz kamaştıran ceviz oyma sandıklar özellikle Tarihi Kapalı Çarşıda müşterilere sunulmakta. Göçerevliler, eşyalarını hafif, kolay toplanır ve taşınır bohçalarda, hurçlarda, sandıklarda saklamışlardır. Yerleşik düzendeki Türkler de değerli eşya, giysi, dokuma ürünlerini ve çeyizlerini bohçaya sararlardı. Çeyiz, eski Türk evlerindeki gömme dolapların içine yerleştirilirdi. Sandığın Türklerde yaygın kullanımı, Batılı yaşam biçiminin yerleşmeye başladığı 19. yüzyıla denk gelmektedir. Sandık kolayca benimsenmiş ve hatta gömme dolap geleneğine rağmen, zengin evlerde ayrıca sandık odaları tasarlanmıştır. Çalışmada Türklerin çeyiz geleneğinde statü simgesi olan sandık, kullanım şekli ve süslemeleri açısından incelenmiştir. Çalışma, geleneksel Türk mobilya biçimlerinin aktarılması ve yeni tasarımlara ilham vermesi açısından önem taşımaktadır.
TÜRK TOPLUMUNUN DÜĞÜN GELENEĞİNDE ÇEYİZ
Gelinin ev ve mutfak eşyası, işlemeli ve dantel örtüleri, havluları, takı ve giysileridir; damadın düğün masrafları karşısında sunduğu eşyalardır. Bu eşyalar, evlenene kadar sandık içinde saklanır ve gelinin evine de sandıkta taşınır. Sandığın malzemesi, üzerindeki süslemeler gelinin varlığını ifade etmesi açısından çok önemlidir. Varlıklı ailelerin gelin sandıkları masif ağaçtan sedef kakmalı, telkâri süslemeli ve/veya oymalı mobilyalardır. Günümüzde sandıklar, depolama işlevinin yanında dekoratif amaçlarla yaşama mekânlarında sehpa, yatak odalarında oturma elemanı gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Çeyiz sandığı geleneği, artık kentlerde uygulanmamaktadır. Ancak geleneksel olarak sandık üreten atölyeler hâlâ mevcuttur. Ayrıca Türk evinin temel donatıları olan sini, sedir ve dolap gibi, sandık da çağdaş mobilya tasarımcılarına ilham vermektedir. Geçmiş dönemlerde içerisine konulan çeyiz kadar önem verilen ve statü unsuru niteliği taşıyan sandıkların titiz el işçilikleri ve süslemeleriyle Türk mobilya tarihinde önemli bir yeri vardır. Çalışmanın amacı, Türk çeyiz geleneğinde sandığın kullanım şekli ile mobilyanın üretimine yönelik bilgilerin aktarılması ve unutulmaya yüz tutan geleneksel biçimlerin çağdaş tasarımcılara ilham vermesini sağlamaktır.
KAHRAMANMARAŞ'TA SEKTÖR SÜREKLİ YENİLENİYOR
Sandık günümüze Osmanlılar,Mısırlılar,Yunanlılar,Romalılar tarafından kullanılan en eski ev eşyasıdır. Orta çağda göçebe hayatının vermiş olduğu zorluklar sebebi ilie bir yerden başka bir yere giderken içerisinde kumaş, mücevherat ve silah taşımak için kullanılmıştır. Önceleri döve demirden menteşeli ve kollu ağır meşe levhalarından yapılan sandıklar zanaatın ilerlemesiyle özellikle 18. ve 19. yüzyılları arasında italyanların yaptığı oymalı kakmalı derili boyalı ve süslü sandıklar dikkati çekmiştir. Ayrıca bir süs eşyası olarakta kullanılan daha küçük derili , fildişi değerli taşlarla yapılan içerisinede ziynet eşyası konan küçük ve egzotik ağaçlardan yapılan sandıklar yapılmıştır. Sandık günümüzde önemli biryere sahip olmuştur. Sandık anadoluda çok eskiden beri süre gelen bir anane gelenek ve görenek olarak gelinlik çağına gelen genç kızların zamanla yaptıkları el emeği göznuru çeyizlerini saklamak amacıyla ve daha sonrada yüklük olarak kullanmışlardır. anadoluda yörelere göre farklı tarzlarda sandıklar görülmektedir bu sandıklar sedef kakmalar ,oymalar ,teneke çakmalı, derili ,çıngıraklı ve aynalı gibi çeşitleri mevcuttur. Günümüzde ise bu sandıklar yine genç kızlarımızın emeklerini hatıralarını sakladıkları bu sandıklar orta sehba televizyon sehbası, antrede telefonluk vitrin ve salonun bir köşesinde evi süsleyen bir aksesuar olarakta farklı amaçlar içinde kullanılmaktadır.Kahramanamraşlı sandık ustaları bu kültürel mirasa sahip çıkarak, sonraki nesillere de bu mirası aktarmayı kendine görev saymış sektöre sürekli yenilik ve elaman kazandırma çabasında olmuştur.
SATIŞLAR İNTERNET ÜZERİNDEN DE YAPILIYOR
Kapalı Çarşıda süs eşyaları, çeyizlik ve hediyelik sandık satışı yapan Muhammet Fatih Öztürkmen, "Keşke kışları da düğün olsa, çeyiz sandığı satsak" diyor. Öztürkmen gazetemize yaptığı açıklamada ; "Firma olarak geniş ürün yelpazesi ile müşterilerimize kalite öncelikli hizmet sunmaktayız. Kuruluş tarihinden bu yana, sandık , aksesuar, süs eşyası, hediyelik eşya sektöründe Kahramanmaraş'ı en iyi şekilde tanıyıyoruz. Hayal ettiğiniz tüm ahşap aksesuar çeşitleri bizde bulunuyor. Bu meslek bizlere ata dede mirasıdır bizler bu sanata karşı sorumluluklarını sandıkçı olarak çok iyi bilmekte bu ejdat yadiğarı sanatı bizden sonraki nesillere aktarma gayreti içerisindeyiz." dedi
Ayrıca Kapalı Çarşı esnafının geneli internet üzerinden ürünlerini pazarlamanın daha avantajlı olduğunun farkında. Öztürkmen; "Ucuzluğun yanı sıra, alışverişte kolaylık sebebiyle internetten satışlar arttı. Bu arada mobil uygulamalardan satışımız çok iyi gelişiyor. Biz hafta sonu ve tatil günlerinde Beymen'de internet satışının yüzde 50 sini mobil uygulamalardan yapmaya başladık. Ben kendimden örnek vereyim, işlerimi ve alışverişlerimi artık cep telefonumdaki mobil uygulamalardan hallediyorum. Büromda bile küçük akıllı telefonumla işlerimi görüyorum" dedi.
Haber: Şenol Güneş
