Sevgili okurlarım her ülkede tarım önemli bir sektördür. Tarım içerisinde bağcılık alt sektör olarak önemlidir. Türkiye bağ varlığı ile dünya ülkeleri arasında 5’inci sıradadır. Ülkemizde bağcılığın önemli olduğu illerden biri de Kahramanmaraş’tır.
Kahramanmaraş üzüm üretiminde önemli üretici iller arasında 9. sırada yer almaktadır…
Türkiye’de üzüm üretimi 2004 yılında 3.5 milyon ton iken 2017 yılında 4,2 milyon tona yükselmiştir…
Türkiye’nin üzüm üretimi sofralık-Çekirdekli (%34,31), sofralık-çekirdeksiz (%15,90), şaraplık (%11,62), kurutmalık-çekirdekli (%8,64) ve kurutmalık-çekirdeksiz (%29,52) üzüm çeşitlerinden oluşmaktadır…
Peki, Kahramanmaraş’ta durum nedir?
TARİHÇE…
Kahramanmaraş’ta da bağcılık oldukça eskidir: Kahramanmaraş Arkeoloji müzesinde sergilenen M.Ö. 900-800 ait taştan sanat eserlerinde elinde üzüm salkımı tutan erkek kabartmaları mevcuttur.
Yine 15-16. Yüzyıla ait Osmanlı Maraş Tahrir Defteri’nde ((bk. Yinanç ve Elibüyük, 1988)) bu bölgede bağcılığın hemen her yerde görüldüğü, kuzeyde dağlık kısımlarda ve Elbistan tarafından azaldığı kayıtlarda mevcuttur…
Cumhuriyet döneminde yetişen bağcılık üzerine önemli bir bilim insanı Prof. Dr. Nail Oraman tarafında yazılan, ilk baskısı 1950’li yıllarda yapılan, bağcılık kitaplarında “Maraş Akdeniz mıntıkasının en önemli üç üzümcü ilidir” şeklinde belirtmiştir.
Geçmişi tarihin taa derinliklerine giden Kahramanmaraş bağcılığının bugünkü durumu nedir?
ÜRETİM MİKTARI…
Kahramanmaraş üzüm üretim miktarı 2017’de 85 bin ton civarında olup Türkiye üzüm üretimindeki payı % 2,01 kadardır. Türkiye’de sofralık-çekirdekli ve kurutmalık-çekirdekli üzüm üretiminde önemli üretici iller arasında bulunmaktadır. Nitekim bu üzüm gruplarında Türkiye üretiminde Kahramanmaraş’ın payı sırasıyla % 4,00 ve % 6,00 civarındadır.
Kahramanmaraş’ta üzüm üretiminin % 74,08’ini sofralık-çekirdekli ve % 25,50’ini ise kurutmalık-çekirdekli üzümler oluşturmaktadır.
Kahramanmaraş’ın üzüm üretiminin yıllara göre değişimi incelendiğinde 2015 yılına kadar bir artma olduğu bu yıldan sonra bir azalma olduğu gözlemlenecekti. Bu kadar keskin bir düşüş istatistikleri hesaplama teknikleri ile izah edilmektedir.
Türkiye ve Kahramanmaraş’ta toplam üzüm üretimleri arasındaki ilişki (Korelasyon) incelendiğinde düşük düzeyde bir ilişkinin (r=0,367) varlığından söz etmek mümkündür. Kahramanmaraş ve Türkiye üretimi arasında % 13.5 oranında bir etkileşim (belirlilik katsayısı (r)=0.135) vardır. Bu durum ili kapsayan bir analizin çok önemli olduğunu göstermektedir…
ÇEKİRDEKLİ KURUTMALIK…
Kahramanmaraş’ta sofralık ve kurutmalık üzüm çeşitleri üretimde önemli bir paya sahiptir. Yetiştiriciliği en yaygın kurutmalık üzüm çeşitleri arasında Peygamber Üzümü (Besni veya Pazarcık Üzümü de denilmektedir) yer almaktadır. Pazarcık Türkiye’nin en kaliteli kurutmalık “Peygamber Üzümünün” yetiştirildiği yerlerden birisidir. İlde şıralık ve sofralık olarak Kabarcık, sofralık olarak Mahrabaşı üzümü yaygın yetiştirilmektedir. Ayrıca Yıldız, Ağ üzüm, Yalova İncisi, Trakya İlkeren, Alfons, Horoz (Kilis-İslahiye) Karası vd birçok üzüm çeşdinin yetiştiriciliğine rastlamak da mümkündür.
Kahramanmaraş mevcut bağcılığı yanında sahip olduğu iklim şartları bağcılığın daha da geliştirilme potansiyeline sahiptir…
SORUNLAR…
İlin bağcılığının sorun ve gelişmeleri % 86.5 iç işleyişi ile ilgilidir. Üreticilerin önemli sorunlarında bazıları şu şekildedir:
Kahramanmaraş’ta da üzüm üreticileri ile yüz yüze yaptığımız görüşmelerde ilk sorun olarak “pazarlama sorununu” belirtilmişlerdir. Türkiye’nin en kaliteli çekirdekli kurutmalık üzümleri üretilmesine rağmen pazarlamak önemli bir sorundur…
İkinci bir sorun ise kültürel uygulamaların yeterince yapılmamasıdır. Bu durum ürünlerin pazarlama sorunu ve girdi fiyatlarının yüksek olması ile açıklanmaktadır...
Üçüncüsü, son yıllarda bağlardan görülen külleme, mildiyö, kanser gibi hastalık önemli sorunlar arasındadır.
Dördüncü bir sorun terbiye sistemi ile ilgilidir. Yüksek terbiye sistemleri yaygın değildir, hali hazırda alçak terbiye sistemleri %95 oranında kullanılmaktadır.
ÖNERİLER…
Bu sorunların çözülmesi veya mevcut durumun iyileştirilmesi için şu hususlar önerilebilir:
İlk olarak, üzüm üreticilerinin örgütlenmesi önem arz etmektedir. Ürünün piyasaya arzında aracıların azaltılması üretici gelirlerini artıracaktır.
İkincisi, kooperatif üretim aşamasında yetiştiricilere katkı vermesi yanında markalaşma yönünde çaba sarf etmelidir.
Üçüncüsü, Tarım ve Orman Bakanlığı tarım havzasına göre desteklene ürün listesine Kahramanmaraş’ta üzüm yer almalıdır.
Dördüncüsü, Kahramanmaraş’ta üzümden üretilen kara pekmez, gün pekmezi, kuru üzüm, beyaz ve kara sucuk, samsa, pestil, kırma, çullama, ravanda gibi ürünlerin ambalajlanması, tanıtılması hem pazarlama kolaylaştıracak hem de katma değer kazandıracaktır.
Üzüm ürünlerinin her birinden yeni bir marka çıkarmak mümkündür…
