Bir kahvehane muhabbetinden:

  • Ooo.. Borsa yükselmiş.

  • Ekonomi iyiye gidiyor çok şükür.

  • Nazar olacak bu ülkeye...

  • Yabancıların gözü bizim ülkede maşallah.

+ Abi çay parası?

  • Onu hesaba yazıver bi zahmet.


Büyükten küçüğe herkesin borsa ile ilgili bir kulak aşinalığı vardır. Belki yukarıdaki gibi bir diyaloğun içinde yer almışsınızdır belki de bir finans programında duymuşsunuzdur ya da bir son dakika haberi olarak akıllı telefonunuza bildirim gelmiştir. Son günlerde BIST100 dediğimiz borsa endeksinde yaşanan artış ülkemizin önemli gündemleri arasında yer almakta. Peki bu artış ya da azalış bizleri ne ölçüde ilgilendiriyor?

BORSA HAKKINDA KISACA:

Ülkemizde faaliyet gösteren ve hisselerinin tamamını ya da bir kısmını borsaya açmış şirketlerin alım-satım işlemlerinin gerçekleştirildiği piyasa, borsa olarak adlandırılmaktadır. BIST100 olarak isimlendirilen endeks, senede 4 defa belirlenen, çeşitli kriterlere göre seçilmiş 100 şirketin alım-satım hacimlerini ve borsada yer alan hisselerinin anlık değerini ifade eder.

Borsa bir ülkenin ekonomisi ile birebir ilişkilidir. Dolayısıyla ülkenin ekonomisini etkileyen her unsur borsaya etki eder. Bu olayları 3 grupta toplayabiliriz: 1- Makroekonomik veriler (büyüme, istihdam, cari açık vs.) 2- Ülkenin siyasi durumu 3- Devlet büyüklerinin açıklamaları.

BORSA NEDEN YÜKSELİR?

Eğer bir ülke, büyümeye açık ise yatırım çeker ve bu borsayı yükseltir, ekonomik zenginlik sağlar. Sık olarak duyduğumuz “borsadaki yabancı payı % şu kadar arttı” ifadeleri bununla ilgilidir. Bunun yanı sıra ülkenin nüfus yapısı da borsanın artışında çok önemlidir. Eğer nüfusunuz artış eğiliminde ve yaş ortalaması genç denilebilecek seviyede ise (tıpkı ülkemiz gibi) tüketim boldur, karşılığında da refah seviyesine de bağlı olarak üretimde artış yaşanır. Üretimin çoğaldığı bir ortamda da şirketler değer kazanır. Bu şirketler hisse alımında cazip hale gelir ve yatırımcılar bu şirketlerin hisselerini alır. Talepteki artış beraberinde fiyatı da arttırır ve borsa yükselir.

Bizim borsamızda son günlerde yaşanan artışta, şirketlerin durumundaki iyileşmenin yanı sıra bir takım küresel anlamda risk alma iştahını arttıran gelişmeler de etkili oldu. Dolar bölgesinde beklenen faiz arttırımlarının gerçekleşmemesi, Euro bölgesinde aşırı sağcı adayların seçimi kaybetmesi vb. gibi nedenler iyimserlik havası oluşturdu.

BORSA NEDEN DÜŞER?

Şirketlerin giderleri gelirlerini geçerse, ülke olarak kazandığınızdan çok harcıyorsanız ve bunun sonucu olarak borçlanmanız fazlaysa, fabrikalar üretimi yavaşlattıysa borsa artık düşüş eğilimindedir. Tabi bir de üzerine diğer ülkelerin ülkenizle ilgili güveni sarsıldıysa borsanın düşmesi beklenen bir hadisedir. Son zamanlarda kredi derecelendirme kuruluşlarının kararlarına olan tepkimiz buradan kaynaklanmaktadır.

PEKİ BORSA AYŞE TEYZE’Yİ NASIL ETKİLER?

Borsada işlem gören bir ABC A.Ş. şirketini düşünün ve bu şirket otomobil üretiyor olsun. Bu şirketin borsadaki değerinin düşüyor olması demek, bu şirkete ait otomobillere olan güvenin de düşüyor olması anlamına gelir. Neticesinde olumsuz etkilenen Şirket, hayatta kalabilmek için ya işçi çıkaracak ya maaşları kesecek ya da daha ağır şartlarda işçi çalıştıracak. Belki de bunlara rağmen iflas edecek. Bu ve benzeri sonuçların herhangi birisinden işçi direkt etkilenecek, aileleri etkilenecek. Almış olduğu bir ev kredisini ödeyemeyecek ve bunu ödeyemeyince bankalar hacize gidecek. Ardından bankalar borç verme konusunda daha titiz olacak, kredi maliyetlerini arttıracak, borç verme şartlarını zorlaştıracak. Neticesinde müteahhitler yaptıkları evleri satmakta zorlanacak, müşteri bulamayacak ve zararına satmak zorunda kalacak, eksiye girecek. Neticesinde müteahhitimizin kendisi, ailesi, inşaatında çalışan işçileri, onların aileleri vs. hepsi etkilenecek. Bu düşüş senaryosunun sadece ABC A.Ş.’nin değil de tüm şirketlerin başına geldiğini farz ederseniz, Ayşe Teyzemizin şikayetlerinden başınızı kaldıramaz hale gelirsiniz.

Dolayısıyla gün, borsadaki yükselişe sevinme günüdür.

Herkese hayırlı kazançlar dilerim.